twojezaglebie

Dąbrowa Górnicza przyjazna rowerzystom? Miasto czeka rowerowa rewolucja

„Zielona mobilność” zrewolucjonizuje dębowe miasto? Urzędnicy twierdzą, że tak. Słychać jednak także krytyczne głosy odnośnie projektu wartego około 80 mln zł. Dlaczego?

Dąbrowa Górnicza coraz bardziej przyjazna rowerzystom? Zdecydowanie tak. Miasto czeka prawdziwa rowerowa rewolucja. Stanie się tak dzięki realizowanemu projektowi, który pochłonie około 80 milionów złotych. Projekt zwiększenia „zielonej mobilności” zakłada rozbudowę miejskiej infrastruktury rowerowej oraz zintegrowanie jej z węzłami przesiadkowymi komunikacji publicznej – autobusami, tramwajami czy koleją. – Będzie to możliwe dzięki wyznaczeniu dróg rowerowych i całej rowerowej infrastrukturze łączącej największe osiedla, a także „zielone dzielnice” z punktami typu „bike & ride”, gdzie będzie można zostawić swój rower, przesiąść się do autobusu, tramwaju czy pociągu, a po powrocie znów wsiąść na własny rower i bezpiecznie wrócić nim do domu – mówi nam Bartosz Matylewicz.

Krytycznie do niektórych założeń programu odnoszą się jednak członkowie Stowarzyszenia Rowerowa Dąbrowa. – Jesteśmy zdecydowanie przeciwni inwestowaniu w bardzo drogi Inteligentny System Transportowy i w zbędne buspasy. W ITS chodzi głównie o „zwiększenie przepustowości” dla uczestników ruchu samochodowego. Jak to się ma do założeń „zielonej mobilności”? Zdecydowanie lepiej jest przeznaczyć te środki na oczekiwany przez zdecydowaną większość mieszkańców system rowerowy wraz z parkingami i wypożyczalniami rowerów publicznych – mówi Jan Brzost, prezes Stowarzyszenia Rowerowa Dąbrowa.

Czy w Dąbrowie potrzebny jest drogi ITS, który stosuje się głównie w bardzo zakorkowanych miastach? – Idea „zielonej mobilności” to przede wszystkim większa wygoda korzystania z transportu zbiorowego, poprawa bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów, skrócenie czasu poświęconego na komunikację oraz uspokojenie ruchu na terenie naszego miasta. Dlatego też, mówiąc o „zielonej mobilności”, staramy się nie ograniczać tylko i wyłącznie do infrastruktury rowerowej, ale przede wszystkim patrzeć szeroko na cały system komunikacji w Dąbrowie Górniczej – mówi Bartosz Matylewicz, rzecznik dąbrowskiego magistratu.

Ile miasto chce przeznaczyć z projektu na ITS i buspasy? – Szacowana przez nas wartość projektu „zielonej mobilności” to około 80 milionów złotych, jednak ostateczny kształt koncepcji poznamy po zakończeniu konsultacji z mieszkańcami i uwzględnieniu ich uwag przez projektantów. Priorytetem dla nas jest stworzenie spójnej koncepcji sieci tras i infrastruktury rowerowej oraz ich integracja z komunikacją publiczną i przyjazną infrastrukturą sprzyjającą pieszym – dodaje Matylewicz.

Przecież i tak przed skrzyżowaniami trzeba dać możliwość korzystania z buspasów do skrętów w prawo, a więc nic się nie poprawi dla autobusów, bo tylko tam stoją i stały by dalej.

Następne pomysły to na wcześniej wspomnianych ulicach - budowa wielu wyniesionych przejść dla pieszych z ograniczeniami do 40 km/h. Jak najbardziej można, a czasami trzeba ograniczać i spowalniać ruch, ale każde normalne miasto pozostawia szkielet najważniejszych ulic przelotowych i dąży na nich do jak największej płynności, nawet podnosząc dopuszczalną prędkość.

(...)Pomimo, że jest jedną z największych powierzchniowo gmin w Polsce (188 km2), to aż 90% jej mieszkańców mieszka i pracuje w obszarze o dużo mniejszej powierzchni wynoszącej ok 50 km2 co stanowi w przybliżeniu 1/4 terenu gminy. Obszar taki, o promieniu około 3 kilometrów może być dobrze obsłużony przy pomocy roweru.(...)

W lewo, buspasy mają być od wewnątrz.

gazeta.pl

Autobusy będą wjeżdżać na przystanki tramwajowe? "Dąbrowa Górnicza to nie Paryż"

Wewnętrzne pasy jezdni staną się buspasami, którymi autobusy będą wjeżdżać na przystanki tramwajowe - to pomysł z wartego około 80 mln zł projektu "Zielonej mobilności" przygotowywanego w Dąbrowie Górniczej. W Tramwajach Śląskich są zachwyceni takim pomysłem, gorzką pigułkę musieliby natomiast przełknąć kierowcy.

Skonsultowana właśnie z mieszkańcami Dąbrowy Górniczej ?Zielona mobilność? to projekt, który realizowany będzie w mieście w najbliższych latach dzięki unijnej dotacji. W dużej części zakłada budowę dróg rowerowych, wypożyczalni rowerów, a także utworzenie centrów przesiadkowych. W tym ostatnim przypadku przesądzony wydaje się na razie rejon stacji kolejowej w Dąbrowie Górniczej Gołonogu.


Zintegrowane przystanki i wyniesione przejścia dla pieszych

Najciekawsze rozwiązania, wręcz rewolucyjne jak na nasz region, kryją się za pomysłem utworzenia buspasów na wewnętrznych pasach trzypasmowych odcinków ulic Królowej Jadwigi i alei Piłsudskiego.

Takie umiejscowienie buspasów umożliwiłoby autobusom wjazd na przystanki tramwajowe, które po przebudowie stałyby się zintegrowanymi przystankami tramwajowo-autobusowymi.

- Mieszkańcy są za integracją przystanków - mówi Rafał Zwoliński, naczelnik wydziału inwestycji miejskich w dąbrowskim UM. I wyjaśnia tę potrzebę w prosty sposób: dziś oczekujący na tramwaj pasażerowie mogliby też skorzystać z jadącego w tym samym kierunku autobusu, ale albo musieliby przebiegać przez jezdnię, albo zbiegać do przejścia podziemnego.

Integracja zlikwidowałaby te niedogodności, ale wiązałaby się też z najbardziej rewolucyjną zmianą, jaką będzie budowa wyniesionych przejść dla pieszych [podobne przejście istnieje już np. w rejonie skrzyżowania ul. Kościuszki i Kolejowej] w rejonie zintegrowanych przystanków. Dla kierowców, przyzwyczajonych dziś, że piesi korzystają głównie z przejść dla pieszych, byłaby to z pewnością ?udręka?.

Co ciekawe, takie rozwiązanie planowane jest także w centrum miasta, gdzie przystanek tramwajowy w kierunku Gołonoga ma zostać przeniesiony na wysokość przystanku autobusowego.

Tramwaje Śląskie zachwycone pomysłem

- Wyniesione przejścia byłyby tak projektowane, by nie wymagały gwałtownego hamowania. Na pewno uspokoiłyby ruch na ul. Królowej Jadwigi i al. Piłsudskiego, które, powiedzmy to sobie szczerze, są dziś taką miejską autostradą - mówi Rafał Zwoliński. I daje do zrozumienia, że kierowcy często przekraczają dozwolone 50 km/godz.

Taka polityka miasta, nastawiona na pasażerów i pieszych, miałaby w przyszłości skłonić większą liczbę mieszkańców do korzystania z miejskiej komunikacji. Tym bardziej że tramwaje i autobusy mają korzystać z zielonej fali na skrzyżowaniach.

Zachętą do korzystania z komunikacji publicznej ma być także przygotowywana przez Tramwaje Śląskie przebudowa torowisk w Dąbrowie Górniczej i zakup niskopodłogowych tramwajów, które dziś po mieście nie kursują. - To bardzo dobry pomysł - ocenia plan zintegrowanych przystanków Andrzej Zowada, rzecznik Tramwajów Śląskich. - To jest właśnie istota komunikacji - dodaje.

Rowerzyści są na nie. "Dąbrowa Górnicza to nie Paryż"

Co ciekawe, sceptyczni wobec ?wewnętrznych buspasów? i zintegrowanych przystanków są dąbrowscy rowerzyści.

- To bardzo nowoczesny system z rozwiązaniami na miarę Paryża, a nie Dąbrowy Górniczej, gdzie autobusy i tramwaje jeżdżą stosunkowo rzadko - komentuje Jan Brzost, prezes stowarzyszenia Rowerowa Dąbrowa. Jego zdaniem, o ile wyniesione przejścia rzeczywiście uspokoją ruch, to już zabieranie przestrzeni ulicy na buspasy jest niepotrzebne, a w niektórych miejscach można by ją przeznaczyć na drogi rowerowe w jezdni.

Przedstawiciele Tramwajów Śląskich są już po pierwszych rozmowach z władzami Dąbrowy Górniczej i jak mówią, decyzje w mieście muszą zapaść szybko. - Jesteśmy właśnie na etapie opracowywania projektu. Fragmenty torowiska, na które w rejonie przystanków wjeżdżałyby autobusy, musiałyby być z płyt betonowych, a nie jak wcześniej planowaliśmy, obsiane trawą - jasno stawia sprawę Andrzej Zowada.

Bartosz Matylewicz, rzecznik Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej: - Konsultacje w sprawie ?Zielonej mobilności? już się zakończyły, wnioski zostaną opracowane w najbliższych tygodniach.

gazeta.pl

Zintegrowane przystanki i buspasy powinny być impulsem do większych zmian w komunikacji

Zintegrowane przystanki autobusowo-tramwajowe, których powstanie planuje Dąbrowa Górnicza, to rozwiązanie godne promowania w całym regionie. Trzeba jednak przy tej okazji tak wzbogacić ofertę komunikacyjną, by w przyszłości zachęcić większą liczbę mieszkańców do korzystania z autobusów i tramwajów. Inaczej nici z rewolucji.

Powstanie buspasów wzdłuż ul. 3 Maja potwierdziły niedawno władze Sosnowca. Rozwiązanie, dopisane do unijnego projektu budowy i modernizacji małych węzłów przesiadkowych w mieście, w istocie jest traktowane jako szansa na zdobycie pieniędzy, by wyremontować nadwyrężoną upływem czasu ul. 3 Maja. Przesłanie o priorytecie, jakie komunikacja miejska zyska dzięki buspasowi, jest w tym przypadku na drugim planie.

Wewnętrzny buspas albo buspas na torowisku

Buspasy na wewnętrznych pasach ul. Królowej Jadwigi i al. Piłsudskiego, których powstanie rozważane jest w Dąbrowie Górniczej, niosą ze sobą dwa rewolucyjne rozwiązania.

Po pierwsze, przystanki tramwajowe, na które wjeżdżałyby także autobusy, zamieniłyby się w zintegrowane przystanki autobusowo-tramwajowe. Dla pasażerów, którzy mają dziś do wyboru przebieganie na autobus albo tramwaj - ewentualnie przebieganie przez jezdnię lub gonitwę przez przejście podziemne - byłoby to rozwiązanie idealne.

Po drugie, powstanie wyniesionych przejść dla pieszych wymusiłoby uspokojenie ruchu na wymienionych ulicach. Trzypasmowe odcinki kierowcy często traktują jak autostradę, rzadko stosując się do obowiązującej w mieście prędkości.

Można oczywiście inwestować w budowę kolejnych przejść podziemnych i kładek dla pieszych z windami, ale to rozwiązanie - kosztowne zarówno w budowie, jak i utrzymaniu - to przyzwolenie na traktowanie miejskiej przestrzeni właśnie jako autostrady.

Gdyby jednak miasto ostatecznie nie zdecydowało się narażać lobby samochodowemu, zawsze może uzgodnić z Tramwajami Śląskimi, by przy okazji planowanej przebudowy torowiska w Dąbrowie Górniczej uwzględniły buspas właśnie na torowisku wzdłuż całej trasy. Tak praktyczne rozwiązania stosuje się już w wielu miastach, zintegrowane przystanki i w ten sposób stałyby się faktem.

Zielona fala, zmiany tras i rozkładów, centra przesiadkowe

Powstanie buspasów i zintegrowanych przystanków żadną rewolucją nie będzie, jeśli przy okazji nie dokona się druga rewolucja: w rozkładach jazdy autobusów i tramwajów, w trasach autobusów oraz zielonej fali, czyli pierwszeństwie na skrzyżowaniach dla tramwajów i autobusów.

Warto pochylić się nad dublującymi się połączeniami, autobusy częściej wysyłać tam, gdzie tramwaje nie docierają, czyli do odleglejszych dzielnic. Warto też budować centra przesiadkowe, koordynując rozkłady jazdy tramwajów, autobusów i pociągów.

Dziś w powszechnym odbiorze przesiadka kojarzy się pasażerom negatywnie. W rzeczywistości to rozwiązanie, które pozwala oszczędzać pieniądze i ograniczać liczbę samochodów w centrum. Wszystko musi jednak funkcjonować jak w szwajcarskim zegarku. Nie tylko szybko i punktualnie, ale najlepiej drzwi w drzwi, bez oczekiwania.

Za to jest wiele do zrobienia z przejściami dla pieszych, które często nie mają nawet odnawianego poziomego oznakowania.

DZ

Pojedziemy wolniej przez Dąbrowę, bo będą buspasy

Kierowców czeka drogowa rewolucja. Przez miasto pojedziemy 50 km/h, pojawią się też wspólne przystanki dla autobusów i tramwajów.

Projekt pod nazwą „Zielona mobilność” ma zrewolucjonizować ruch samochodowy na ul. Sobieskiego, Królowej Jadwigi i Piłsudskiego. Głównych drogach, prowadzących od Będzina przez całe miasto, aż do by łej Huty Katowice.Kierowcy nie będą mieli łatwo, bo w planach jest m.in. budowa wspólnych przystanków autobusowo-tramwajowych, buspasów, wyniesionych w górę przejść dla pieszych, które spowolnią ruch do około 50 km/h. To ma sprawić, by właściciele czterech kółek nie traktowali głównej osi komunikacyjnej miasta jak autostrady, a mieszkańcy chętniej przesiedli się na rowery i komunikację miejską. Andrzej Szamborski z wrocławskiej firmy Trako, która przygotowała koncepcję zmian komunikacyjnych w ramach „Zielonej mobilności” dla Dąbrowy Górniczej jest zaskoczony właśnie prędkością, z jaką kierowcy poruszają się w centrum. - Kiedy przyjechałem tu pierwszy raz i zobaczyłem, że samochody mijają mnie z prędkością 100 km na godzinę i ta cała kawalkada wjeżdża w samo serce miasta, to po prostu byłem przerażony. W centrum powinni pojawiać się piesi, matki z wózkami - mówi Andrzej Szamborski. - Chciałbym też uspokoić mieszkańców, bo my nie likwidujemy pasów dla samochodów. Będą tylko zamiast 3 metrów miały przepisowe 2,75 metra. Wtedy kierowcy będą wiedzieli, by jechać ostrożniej, by o nikogo nie zawadzić. Tak samo przed przejściami dla pieszych ruch spowalniany będzie za pomocą zwężeń, azylów, ale nadal będą to dwa pasy -dodaje. Jak podkreśla Rafał Zwoliński, naczelnik wydziału inwestycji miejskich w Urzędzie Miejskim z konsultacji wynika, że dąbrowianie są za proponowanymi zmianami. - W tej koncepcji pojawił się buspas, jako lewy zewnętrzny pas przeznaczony dla autobusów, ale i wszystkich służb, jak pogotowie ratunkowe, straż pożarna. Są zintegrowane przystanki autobusowo-tramwajowe, co ułatwi dojście pasażerom na przystanki i korzystanie z autobusu lub tramwaju. Do wyboru, co dziś jest niemożliwe, bo trzeba na przystanek tramwajowy dojść, zazwyczaj przejściem podziemnym - mówi Rafał Zwoliński. - W ślad za tym Tramwaje Śląskie chcą prowadzić inwestycje w mieście, tak byśmy to wspólnie zgrali. Chcemy też wykorzystać trakcję tramwajową do zamontowania oświetlenia ulicznego w technologii LED. Jeśli to się uda, to uwolnimy z słupów obszar przy drogach. I wtedy będzie więcej miejsca na główną drogę rowerową. Projekt zakłada też przeniesienie przystanku tramwajowego w centrum, w stronę Gołonoga, który jest odsunięty w bok, bliżej placu Wolności. Tak, by te dwa przystanki były na wprost siebie, na wysokości PKZ - dodaje.

Tramwaje Śląskie popierają te zmiany, ale konieczne są szybkie decycje. - Rozmowy są zaawansowane i by można było zrealizować pomysł wspólnych przystanków w takiej formie, gdzie autobus wjeżdżałby na torowisko, w ramach naszego nowego projektu inwestycyjnego konieczne są jak najszybsze decyzje - mówi Andrzej Zowada, rzecznik Tramwajów Śląskich. - Aby była możliwość realizacji tego pomysłu, konieczna będzie zmiana koncepcji projektu i np. zwiększenie odległości między torami, zmiana wysokości peronów przystankowych no i oczywiście zastosowanie innej technologii budowy torowiska, tzn. budowy w płycie betonowej, a nie na podkładach betonowych. To oznacza, że należy to uwzględnić na etapie projektowania, a prace projektowe już się rozpoczęły. Zatem decyzja władz miasta jest konieczna jak najszybciej. My przy każdej okazji podkreślamy konieczność integracji tramwaju z autobusem czy pociągiem, bo tylko zintegrowana komunikacja zbiorowa może być skuteczną alternatywą dla samochodów - dodaje. Cały projekt pod nazwą „Zielona mobilność” ma kosztować 80 mln zł, z czego 15 mln zł to koszty po stronie gminy, a dofinansowanie ma wynieść 85 procent całości prac. Całość poprzedziły konsultacje ze stowarzyszeniami, jednostkami miejskimi oraz mieszkańcami. 2016 rok ma być poświęcony na dalsze konsultacje i prace projektowe, a realizacja planowana jest na lata 2017-2020. Oprócz zmian na drogach powstaną też ścieżki rowerowe, garaże rowerowe na poszczególnych osiedlach, tak by te drogi rowerowe połączyły różne części miasta oraz główne centrum przesiadkowe koło dworca w Gołonogu.

raporty z konsultacji http://konsultacje.dabrowa-gornicza.pl/akt..._mobilnosc.html

Konsultacje były prowadzone ? A jacyś kierowcy w nich uczestniczyli czy tylko psy, urzędasy i rowerzyści ? Jeszcze będziecie płakać, znając naszych gamoni z UM i ekoterrorystów sprezentują nam slalom gigant pośród wysepek, zwężeń i wyniesień

Problem jest taki, że na konsultacje chodzą głównie "aktywiści", czyli podejrzewam w większości rowero-terroryści-emeryci, których widuję wokół Pogorii latem. Nie odbieram im prawa głosu ale w XXI wieku można by się pokusić o bardziej nowoczesną formę dyskusji, niestety czasy takie, że ludzie dużo pracują i niestety ci, którzy pracują na dochód tego miasta nie bardzo mają czas łazić po konsultacjach, które często są w godzinach pracy. Efekt jest taki, że decydują "działacze" czyli ludzie, którzy mają czas bo albo są na emeryturze, albo nie mają rodziny i nie mają co ze sobą zrobić. Oni za bardzo nie rozumieją, że niestety rekreacja to jedno ale niestety nie może ona przytłoczyć szarej codzienności.
Ciekawe czy ktoś z tej wrocławskiej firmy w ogóle się pofatygował do DG bo może i po głównej osi mało kto jeździ 50-tką ale też żeby śmigać setką to chyba by trzeba mieć jakieś ferrari bo już teraz co chwilę światła, ronda itd, a gdzieś czytałem wypowiedź tego pana z firmy jaki to nie był przerażony bo tu nikt poniżej 100km/h nogi z gazu nie zdejmuje, może pojechał do jakiejś innej Dąbrowy.

Tak "Vacu" tak sobie to tłumacz, że nie masz czasu, wszyscy zabiegani, na wybory też ludzie nie chodzą a potem lamentują i krzyczą najgłośniej jak Im się krzywda dzieje. Kto chce, interesuje się, zawsze znajdzie czas-paluszek i główka to szkolna wymówka

Rokko - nie wiem po co te osobiste wycieczki, znasz mnie? Wiesz co robię, czym się zajmuję? To na jakiej podstawie mnie oceniasz? Mierzysz swoją miarą? Guzik o mnie wiesz to nie wypowiadaj się proszę na mój temat, o sobie możesz opowiadać a teksty tego typu zachowaj dla swoich dzieci. Ja nie mam czasu a jeśli mam to wolę go poświęcić bliskim lub na podróże niż biegać po urzędach. Może ty wolisz posiedzieć w pentagonie zamiast iść z synem czy córką do parku, twój wybór, ale nie mierz innych swoją miarą, powtarzam.

Buspasy i ITS są inwestycjami zbędnymi, ponieważ w Dąbrowie Górniczej nie ma tak dużego natężenia ruchu, by kongestia utrudniała przemieszczanie się po mieście.

Główny zintegrowany węzeł przesiadkowy o charakterze aglomeracyjnym i dalekobieżnym powinien powstać w otoczeniu przystanku osobowego Dąbrowa Górnicza Gołonóg.

według mnie ten projekt fajny, bo wymusza by omijać centrum...

według mnie ten projekt fajny, bo wymusza by omijać centrum i nitke 910 jedyny problem to co w zamian? legionow polskich?

twojezaglebie

80 milionów na ?zieloną mobilność w Dąbrowie Górniczej. Gdzie staną węzły przesiadkowe?

?Zielona mobilność? ? to jeden z najważniejszych projektów, jakimi ostatnio zajmuje się Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej. Na ten cel ma zostać przeznaczona astronomiczna kwota.

Z przeprowadzonych badań dla Urzędu Miasta w Dąbrowie Górniczej wynika, że prawie połowa respondentów korzysta z komunikacji miejskiej w drodze do szkoły i pracy, a tylko 8,7% ankietowanych osób korzysta z rowerów.

Mieszkańcy uważają, że może się to zmienić dzięki wybudowaniu nowych ścieżek rowerowych, uspokojeniu ruchu samochodowego, utworzeniu wypożyczalni rowerów miejskich oraz zintegrowaniu węzłów przesiadkowych.

Po przeanalizowaniu potrzeb mieszkańców Dąbrowy Górniczej, Urząd Miejski zdecydował się na reorganizację przestrzeni miejskiej. W tym celu powstał projekt o nazwie ?Zielona mobilność?, który zakłada budowę nowoczesnej sieci dróg rowerowych zintegrowanych z komunikacją kolejową, miejską oraz prywatnymi środkami transportu w mieście. Zielona Dąbrowa Górnicza ma stać się przyjazna pieszym i rowerzystom.

? Dziś przyszedł czas na miejską rowerową infrastrukturę, która pozwoli w bezpieczny i wygodny sposób wykorzystywać rower jako codzienny środek transportu ? mówi prezydent Dąbrowy Górniczej, Zbigniew Podraza.

Priorytetem jest zniwelowanie różnic pomiędzy obszarami sąsiednich miast, utworzenie zintegrowanych węzłów komunikacyjnych, które umożliwią szybką i łatwą zmianę środka komunikacji, stopniowe zastąpienie pojazdów, które posiadają napęd spalinowy na pojazdy nisko i bezemisyjne oraz lepsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury.

? Należy likwidować bariery. Planujemy wykonać wspólne przystanki autobusowo-tramwajowe, które umożliwią łatwą zmianę środka komunikacji ? mówi Rafał Zwoliński, naczelnik Wydziału Inwestycji Miejskich Urzędu Miasta i koordynator projektu.

Realizacją zadań w ramach projektu ?Zielona mobilność? ma zająć się wrocławska firma Trako, która specjalizuje się w realizacji projektów z zakresu publicznego transportu zbiorowego i mobilności miejskiej na terenie całego kraju. Mają oni za zadanie połączyć w wybranych miejscach przystanki autobusowe z tramwajowymi, wprowadzić w wybranych miejscach ruch autobusowy na torowisko, wydzielić bus-pasy, utworzyć przejścia naziemne, utworzyć nowe ścieżki rowerowe oraz zapewnić bezpieczne miejsca postojowe tzn. ?bike&ride?.

? Działania wymagają również porozumienia z Tramwajami Śląskimi, dotyczy to remontu torowisk, wprowadzenia na nie autobusów i połączenia trakcji zasilającej z oświetleniem. Wtedy będzie można uwolnić chodniki od słupów i uzyskać więcej miejsca dla dróg rowerowych ? zapowiada Rafał Zwoliński.

Najważniejszymi zmianami, które przyniesie projekt jest poprawienie jakości życia w mieście, zwiększenie bezpieczeństwa na drogach, zmniejszenie emisji spalin i hałasu, zmiana zachowań komunikacyjnych na bardziej ekologiczne i prozdrowotne oraz ograniczenie czasu podroży komunikacją miejską.

?Zielona mobilność? wymaga zmiany sposobu myślenia o poruszaniu się po mieście. Dąbrowa Górnicza ma spory potencjał, można w tym temacie wiele zdziałać, ale trzeba odważnych decyzji ? zaznacza Andrzej Szamborski z firmy Tako, która opracowała plan zrównoważonej mobilności miejskiej.

Koszt projektu szacowany jest na ok. 80 mln, dlatego miasto stara się o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej, które ma pokryć, aż 85% kosztów.

Jak powiedziała nam Anna Zubko z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej, projekt z dokumentacją pozwolenia na budowę i projekt techniczny oraz wniosek o dofinansowanie, zostaną złożone do końca III kwartału 2017 roku. Czas realizacji projektu wynosi około 2 lat, więc na efekty trzeba poczekać do połowy 2019 roku.

Rowery to podstawa rozwoju Dąbrowy Górniczej [MIASTA IDEI]
Przemysław Jedlecki|07.11.2016 10:58


Dąbrowa Górnicza ma od niedawna plan zmiany sposobu poruszania się po mieście. To "Zielona mobilność". Obok planu tchnięcia życia w dawną fabrykę Defum to jeden z najważniejszych pomysłów na rozwój miasta.

W "Zielonej mobilności" opisano, jak dziś jeździ i chodzi się po Dąbrowie Górniczej i jak powinno to wyglądać w przyszłości. W dokumencie jest mowa o komunikacji publicznej, prywatnych samochodach, pieszych oraz rowerzystach.

Z myślą o tych ostatnich powstała m.in. lista sugerowanych inwestycji. To zapowiedź budowy trasy nr 1 o długości około 8,2 km. Autorzy dokumentu, który powstał na zamówienie miasta, podkreślają, że najpierw należy wybudować odcinek od Będzina do Huty ArcelorMittal, potem powinna być ona połączona z trasą w rejonie Parku Wodnego Nemo. To trasa nr 6, czyli planowana "zielona obwodnica" centrum Dąbrowy Górniczej o długości 4,2 km. Konieczna będzie jednak m.in. budowa przejścia wraz z przejazdem rowerowym na przedłużeniu ulicy Górników Redenu oraz dodanie przejazdu rowerowego przez al. Piłsudskiego na przedłużeniu ul. Mikołaja Kopernika.[...]

Naprawdę ktoś wpadł na pomysł, żeby w tym miejscu zrobić naziemne przejście/przejazd rowerowy?
Jeżeli będzie bez sygnalizacji świetlnej, mogą tam na stałe zbazowac karetkę. Jeżeli ze światłami - skończy się pisanie o braku korków w Dąbrowie Już światła na skrzyżowaniu z Augustynika potrafią pięknie zatkać centrum w obie strony.

Cóż. Włodarze miast dziś chętnie dyskryminują kierowców na rzecz rowerzystów. Taka moda.

Cóż. Włodarze miast dziś chętnie dyskryminują kierowców na rzecz rowerzystów. Taka moda.

Opracowanie dokumentacji projektowej dla budowy drogi rowerowej w ciągu ulicy Piłsudskiego oraz drogi rowerowej łączącej Centrum Przesiadkowe w Ząbkowicach z ulicą Inwestycyjna - Ceramiczna oraz z Centrum przesiadkowym Gołonóg w ramach zadania inwestycyjnego pn. „Promowanie zielonej mobilności na terenie Gminy Dąbrowa Górnicza”.

Etap I : Opracowanie dokumentacji projektowej dla przebudowy skrzyżowania
ulic Piłsudskiego – Kasprzaka – Zaplecze na skrzyżowanie typu „RONDO” w celu zapewnienia
przejazdów bezkolizyjnych umożliwiających prowadzenie ruchu rowerowego
Etap II:
A.) Opracowanie dokumentacji projektowej dla
budowy drogi rowerowej w równoległej do ulicy Kasprzaka począwszy od skrzyżowania z ulicami
Piłsudskiego i Wiśniowej do skrzyżowania z ulicami Piłsudskiego i Zaplecze
B.) Opracowanie dokumentacji projektowej dla przebudowy/dobudowy oświetlenia ulicznego na
przedmiotowym odcinku z zastosowaniem oświetlenia typu LED
C.) Opracowanie dokumentacji projektowej dla budowy wyniesionych przejść dla pieszych w rejonach przystanków tramwaj –
autobus, umożliwiających stworzenie przystanków zintegrowanych

Wydzielony pas dla rowerzystów na Kasprzaka równa się likwidacją pasa dla samochodów. Zielona debilność równa się większymi korkami. Znając urzędasów tam gdzie były przynajmniej 2 pasy zamienią w jeden. I po tym jednym będą jeździć autobusy (6 jednocześnie a później przez 30 minut pustka), 3 rowerzystów i ci urzędnicy

Jak widać przy okazji Zielonej Mobilności chcemy przemycić samochodowe rondo na końcu ul. Kasprzaka

No i ma być też rondo na skrzyżowaniu Al. Zagłębia Dąbrowskiego i Piecucha.

Tak poza "Zieloną Mobilnością" przydałoby się kiedyś też rondo na drugim końcu Al. Zagłębia Dąbrowskiego - skrzyżowaniu z Graniczną. W tej chwili zakończenie dwupasmówki jest tam słabo rozwiązane.

?Wykonanie dokumentacji projektowych dla budowy dróg rowerowych i przebudowy infrastruktury drogowej w ciągu ulic: Sobieskiego, Królowej Jadwigi, Piłsudskiego?
w ramach zadania inwestycyjnego pn.: ?Promowanie zielonej mobilności na terenie Gminy Dąbrowa Górnicza?
oraz
?Wykonanie dokumentacji projektowych dla zadań pn.: ?Przebudowa torowiska tramwajowego w ciągu ul. Sobieskiego i ul. Królowej Jadwigi w Dąbrowie Górniczej od Pętli KWK Paryż do Al. Róż? (zadanie nr 2.5) i ?Przebudowa torowiska wydzielonego w ciągu ulicy Królowej Jadwigi i ul. Piłsudskiego w Dąbrowie Górniczej na odcinku od Al. Róż do ul. Kasprzaka? (zadanie nr 2.6)
w ramach projektu pn. ?Zintegrowany projekt modernizacji i rozwoju infrastruktury tramwajowej w Aglomeracji Śląsko ? Zagłębiowskiej wraz z zakupem taboru tramwajowego?.

(...)
I. Zakres rzeczowy zadania ?Wykonanie dokumentacji projektowych dla budowy dróg rowerowych i przebudowy infrastruktury drogowej w ciągu ulic: Sobieskiego, Królowej Jadwigi, Piłsudskiego? obejmuje:

Wykonanie dokumentacji projektowej dla budowy drogi rowerowej na odcinku od granic miasta z Będzinem do skrzyżowania ulicy Piłsudskiego z ulicą Kasprzaka. Drogę rowerową należy zaprojektować jako dwukierunkową o szerokości min 3,0 m dopuszczaniem miejscowych zawężeń po uzgodnieniu z Zamawiającym) zlokalizowaną po jednej stronie drogi (w przypadku braku takiej możliwości dopuszcza się zmianę strony drogi po uzgodnieniu z Zamawiającym). Jeżeli występuje taka możliwość drogę rowerową należy zaprojektować w sposób trwale oddzielony od chodnika (np. pas zieleni ) . W ramach opracowania należy uwzględnić połączenie tej drogi rowerowej z projektowanym centrum przesiadkowym zlokalizowanym w rejonie dworca PKP Centrum. Przekroje poprzeczne ulicy Królowej Jadwigi i Piłsudskiego winny pozostać niezmienione, drogę rowerową należy zaprojektować jako wydzielony pas poza jezdnią. Dla ułatwienia komunikacji pieszej oraz korzystania z komunikacji miejskiej, w ciągu ulicy Sobieskiego w miejscach przystanków tramwajowych i autobusowych zaprojektować wyniesione przejścia dla pieszych w poziomie jezdni.
W rejonie zlokalizowanego przystanku zintegrowanego Centrum na odcinku od skrzyżowania ulic Sobieskiego-Królowej Jadwigi ? Kościuszki do skrzyżowania ulicy Królowej Jadwigi z ulicą Górników Redenu należy zaprojektować nawierzchnię drogi i torowiska w jednym poziomie umożliwiając poruszanie się w tej przestrzeni pieszych i rowerzystów na kierunkach poprzecznych do kierunku ruchu pojazdów samochodowych i tramwajów.
Na całej szerokości przedłużenia ulicy 3-go Maja w kierunku CH POGORIA zaprojektować nawierzchnię drogi i torowiska w jednym poziomie umożliwiając poruszanie się w tej przestrzeni pieszych i rowerzystów na kierunkach poprzecznych do kierunku ruchu pojazdów samochodowych i tramwajów znajdujących się w ciągu ulicy Sobieskiego.
Wykonawca zobowiązany jest do przedstawienia 2 koncepcji rozwiązań układu komunikacyjnego na odcinku od skrzyżowania ulicy Sobieskiego z ulicą Chopina do skrzyżowania ulicy Królowej Jadwigi z Al. Róż wraz z analizą ruchową dla proponowanych rozwiązań do wyboru przez Zamawiającego:
- Wariant I ? niezmieniony przekrój poprzeczny drogi, drogę rowerową należy zaprojektować jako wydzielony pas poza jezdnią.
- Wariant II ? zmieniony przekrój poprzeczny drogi na 1/1 wraz z przebudową i zagospodarowaniem uwolnionej przestrzeni pasa drogowego.
Informacje dodatkowe dla projektanta:
- Od granicy miasta z Gminą Będzin do drogi zjazdowej do Ośrodka Szkolenia Kierowców LOK znajdującej się za stacją paliw SHELL - Budowa wydzielonej drogi rowerowej bez ingerencji w jezdnię, po południowej stronie drogi. Droga przyległa do chodnika, oddzielona od jezdni pasem zieleni.
- Od drogi zjazdowej do Ośrodka Szkolenia Kierowców LOK znajdującej się za stacją paliw SHELL do ulicy Chopina ? istniejący chodnik o szer. 2,5 m. Możliwość zawężenia pasów ruchu z 3,5 m do 3,0m celem budowy drogi rowerowej zlokalizowanej pomiędzy chodnikiem a jezdnią. Zawężenie chodnika do 1,5m. Droga rowerowa oddzielona od jezdni krawężnikiem. Ewentualnie aby uniknąć miejscowego zawężenia pasów ruchu możliwe przesunięcie jezdni w stronę torów tramwajowych. 
- Od ul. Chopina do ul. Sienkiewicza. Proponowana droga rowerowa po południowej stronie drogi. Istnieje możliwość budowy drogi rowerowej przyległej do chodnika oraz oddzielonej od jezdni pasem zieleni. Konieczna miejscowa wycinka drzew lub przełożenie słupów oświetleniowych. Wąskie gardło pod budynkiem w rejonie ulicy Żeromskiego.
- Odcinek od ul. Sienkiewicza do ul. Kościuszki. Wymagana przebudowa całej szerokości drogi. Brak miejsca po zewnętrznych stronach jezdni na budowę dróg rowerowych. Na odcinkach o większej szerokości (przy kamienicach) po stronie południowej drogi odbywa się parkowanie pojazdów. Proponowana droga rowerowa po południowej stronie drogi przy zachowaniu możliwości parkowania (znikoma liczba miejsc w rejonie) konieczna zmiana osi jezdni polegająca np. na ich zbliżeniu do torowiska tramwajowego o około 3m, co umożliwi budowę drogi rowerowej o szerokości 2m oddzielonej od jezdni wyniesioną opaską o szerokości 1m. Biorąc pod uwagę zlokalizowane na tym odcinku przystanki tramwajowe oraz ograniczoną szerokość pasa drogowego zbliżenie jezdni do torowiska przy obecnych przekrojach może nie być wykonalne - należy przeanalizować zmianę lokalizacji przystanków względem siebie oraz zmniejszenie szerokości pasów ruchu na odcinku od ul. 3 Maja do ul. Kościuszki.
- Odcinek od skrzyżowania z ul. Kościuszki i Królowej Jadwigi do skrzyżowania z ul. Aleja Róż. Na zdecydowanej większości odcinka istnieje możliwość umieszczenie drogi rowerowej poza jezdnią. Wąskim gardłem jest rejon przystanku autobusowego przy dużym kościele, kierunek Będzin oraz rejon wejścia do kościoła. Prowadzenie wydzielonej drogi rowerowej po północnej i południowej stronie drogi. W miejscach newralgicznych (wąskich) przerwanie drogi rowerowej i prowadzenie ruchu na zasadach ogólnych.
- Odcinek od skrzyżowania ulicy Królowej Jadwigi z ul. Aleją Róż do skrzyżowania ulicy Piłsudskiego z ulicą Kasprzaka odcinka istnieje możliwość umieszczenie drogi rowerowej poza jezdnią. Wąskim gardłem jest rejon przystanku autobusowego w rejonie ulicy Kopernika.

2. W ramach zadania należy zaprojektować przystanki zintegrowane w następujących rejonach:
- Plac Wolności rejon skrzyżowania ulicy Kościuszki z ulicą Królowej Jadwigi z uwzględnieniem przesunięcia przystanku tramwajowego zlokalizowanego przy Poczcie na kierunku do Gołonoga za skrzyżowanie z ulicą Kościuszki,
- Przystanek zintegrowany MERKURY rejon skrzyżowania ulicy Królowej Jadwigi z Al. Róż z możliwością przesunięcia w kierunku Al. Majakowskiego.
- Przystanek zintegrowany MANHATAN rejon przejścia podziemnego w ciągu ul. Piłsudskiego.

3. Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy geometrii skrzyżowania typu ?RONDO? u zbiegu ulic Sobieskiego i Chopina.

4. Wykonanie dokumentacji dla przebudowy skrzyżowania ulic Sobieskiego ? Sienkiewicza na skrzyżowanie typu? RONDO? - projektant zobowiązany jest do przedstawienia 2 koncepcji do wyboru przez Zamawiającego.

5. Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy skrzyżowania ulic Królowej Jadwigi / Poniatowskiego / Majakowskiego / Piłsudskiego na skrzyżowanie typu ?RONDO?. Przy opracowaniu dokumentacji należy uwzględnić generowany prze Targowisko Miejskie zarówno ruch kołowy jak i pieszy - projektant zobowiązany jest do przedstawienia 2 koncepcji do wyboru przez Zamawiającego.

6. Wykonanie dokumentacji projektowych dla przebudowy infrastruktury pieszej:
1) Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy przejścia podziemnego ? CENTRUM? z uwzględnieniem wykonania drogi rowerowej o szerokości min. 2,5 m z wykonaniem zjazdów. Pozostałą szerokość przejścia podziemnego należy utrzymać dla ruchu pieszego. Opracowana dokumentacja musi uwzględniać zachowanie wszystkich dotychczasowych relacji ruchowych.
2) Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy przejścia podziemnego ? MERKURY? z uwzględnieniem wykonania drogi rowerowej o szerokości min. 2,5 m z wykonaniem zjazdów. Pozostałą szerokość przejścia podziemnego należy utrzymać dla ruchu pieszego. Opracowana dokumentacja musi uwzględniać zachowanie wszystkich dotychczasowych relacji ruchowych.
3) Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy przejścia podziemnego ? GRANICZNA ? z uwzględnieniem wykonania drogi rowerowej o szerokości min. 2,5 m z wykonaniem zjazdów. Pozostałą szerokość przejścia podziemnego należy utrzymać dla ruchu pieszego. Opracowana dokumentacja musi uwzględniać zachowanie wszystkich dotychczasowych relacji ruchowych.
4) Wykonanie dokumentacji projektowej dla przebudowy przejścia podziemnego ?? MANHATAN? z uwzględnieniem wykonania drogi rowerowej o szerokości min. 2,5 m z wykonaniem zjazdów z przebudową pochylni umożliwiającej poprowadzeniu ruchu pieszego i rowerowego. Pozostałą szerokość przejścia podziemnego należy utrzymać dla ruchu pieszego. Opracowana dokumentacja musi uwzględniać zachowanie wszystkich dotychczasowych relacji ruchowych.
5) Wykonanie dokumentacji projektowej dla remontu kładki dla pieszych CH POGORIA ( wymiana nawierzchni). Należy również wykonać dokumentację projektową dla demontażu przedmiotowej kładki jako rozwiązanie docelowe wprowadzenia ruchu pieszego w ciągu ulicy 3 Maja w poziomie jezdni. Przedmiotową dokumentację demontażu należy uzgodnić z Zarządcą Drogi oraz Zarządcą Centrum Handlowego ?Pogoria?.
6) Wykonanie dokumentacji projektowych dla likwidacji przejść podziemnych w rejonie: Huty Bankowej, Kasprzaka oraz likwidacji kładki dla pieszych w rejonie skrzyżowania ulicy Sobieskiego z ulicą Sienkiewicza.

7. Wykonanie dokumentacji projektowej dla budowy kanału technologicznego w zakresie obszaru oddziaływania całej przebudowy tj w ciągu ulicy Sobieskiego, Królowej Jadwigi oraz Piłsudskiego.

8. Wykonanie dokumentacji projektowej dla budowy/modernizacji oświetlenia ulicznego, które umożliwi prawidłowe oświetlenie dobudowanej infrastruktury rowerowej oraz jezdni i chodnika w ciągu ulicy Sobieskiego, Królowej Jadwigi oraz Piłsudskiego.

9. Wykonanie studium wykonalności

10. Wykonanie analizy dotyczącej wzrostu ilości osób korzystających z transportu publicznego w stosunku do wariantu bezinwestycyjnego ( odniesienie do całości systemu) oraz po zakończeniu inwestycji.

11. Plany, wizualizacje
Wykonawca zobowiązany jest do umieszczenia, w czytelny sposób, wariantów koncepcyjnych inwestycji na planie miasta Dąbrowa Górnicza w skali najbliższego sąsiedztwa inwestycji z wyraźnym oznaczeniem powierzchni inwestycji, punktów odniesienia (otoczenie inwestycji) i kierunków geograficznych.
Wykonawca zobowiązany jest wykonania wizualizacji sporządzonych wariantów koncepcyjnych inwestycji oraz wariantu stanowiącego podstawę do wykonania dokumentacji budowlanej:
w ujęciu na całą inwestycję ? plan ogólny,
w ujęciach ukazujących inwestycję z każdego kierunku geograficznego (północ-południe-wschód-zachód),
w ujęciu od najbardziej atrakcyjnej strony inwestycji.
3) Plany i wizualizacje przedstawione przez Wykonawcę muszą oznaczać się:
możliwie dokładnym odwzorowaniem planowanej inwestycji (precyzja i dbałość ? o szczegóły),
czytelnością
wysokimi walorami estetycznymi (atrakcyjność wizualna)
4) W każdym przypadku wymaga się od Wykonawcy dostarczenia planów i wizualizacji w formie wydruku na planszach o wymiarach co najmniej B2 (50x70 cm) oraz w odpowiedniej jakości plikach elektronicznych, w sposób umożliwiający publikację planów i wizualizacji w materiałach informacyjnych Zamawiającego oraz wydruk we wskazanym formacie.

II. Wykonanie dokumentacji projektowej dla zadania pn. ?Przebudowa torowiska tramwajowego w ciągu ul. Sobieskiego i ul. Królowej Jadwigi w Dąbrowie Górniczej od Pętli KWK Paryż do Al. Róż? (zadanie nr 2.5.), z wyłączeniem już zmodernizowanych przejazdów drogowo ? tramwajowych ? 2 odcinki, zawierającej wszystkie składniki prac projektowych niezbędne do uzyskania decyzji umożliwiającej prawidłową realizację robót i zrealizowania budowy z uwzględnieniem aktualnych przepisów, Ustaw ? prawo budowlane, o zagospodarowaniu przestrzennym i aktów wykonawczych związanych z w/w ustawami oraz wytycznymi technicznymi budowy i utrzymania torów tramwajowych.
Zakres opracowania obejmuje torowisko od przejazdu torowo-drogowego do Powiatowego Urzędu Pracy wraz z nim do zmodernizowanego fragmentu torowiska w obrębie ronda w Alei Róż. W rejonie pętli tramwajowej modernizacji podlegają tory szlakowe oraz wszystkie rozjazdy.
Całkowita długość torowiska do modernizacji to ok. 2200 mb torowiska, tj. ok. 4400 mb toru pojedynczego.
Zadanie nr 2.5. przewidziane jest do realizacji w ramach projektu pn. ?Zintegrowany projekt modernizacji i rozwoju infrastruktury tramwajowej w Aglomeracji Śląsko ? Zagłębiowskiej wraz z zakupem taboru tramwajowego? ? etap II, w perspektywie finansowej UE na lata 2014 ? 2020.

1. Stan istniejący:
Torowisko wydzielone poza jezdnię (podwójny tor) w ciągu ulicy Jana II Sobieskiego i Królowej Jadwigi wykonane na podkładach drewnianych i betonowych z przytwierdzeniem typu K z szyn S-49 oraz S-180.
Przejazdy drogowe wykonane są w technologii bezpodsypkowej na prefabrykowanych płytach torowych lub z płyt nawierzchniowych EPT.
Sieć trakcyjna wielokrotna i płaska bez kompensacji zawieszona na odciągach zakotwionych do słupów trakcyjno ? oświetleniowych, słupów trakcyjnych okrągłych lub kratowych. Odcinek zasilany jest z podstacji trakcyjnej nr 03 ?Szopena?.
Na przedmiotowym odcinku znajdują się obiekty inżynieryjne ? przejścia podziemne oraz kładki nad torowiskiem dla pieszych.
Odcinki już zmodernizowane:
- przejazd drogowo-tramwajowy w obrębie skrzyżowania z al. Tadeusza Kościuszki wraz z fragmentem torowiska do przystanku ?D.G. Sienkiewicza? z wyłączeniem peronów (długość ok. 466 mb toru podwójnego),
- przejazd drogowo-tramwajowy wraz z przejściem dla pieszych w obrębie skrzyżowania z ul. Ks. Grzegorza Augustynika (długość ok. 43 mb toru podwójnego),

2. Stan oczekiwany:
Torowisko wydzielone na strunobetonowych podkładach z przytwierdzeniem sprężystym szyn typu SB.
Przejazdy w technologii bezpodsypkowej na prefabrykowanych płytach torowych.
Sieć trakcyjna wielokrotna skompensowana.
Wszystkie rozjazdy powinny być wyposażone w ogrzewanie gwarantujące poszanowanie energii elektrycznej oraz umożliwiać zdalny nadzór z Centralnej Dyspozytorni Technicznej.
Rozjazdy najazdowe (wjazd na pętlę od strony Będzina oraz wjazd na pętlę od strony Dąbrowy Górniczej) powinny być wyposażone w napęd elektryczny, zdalnie sterowany, nadzorowany z Centralnej Dyspozytorni Technicznej.
W ramach prac projektowych należy przeliczyć obszar zasilania podstacji nr 03 ?Szopena? i na tej podstawie zaprojektować sekcje zasilania oraz zaprojektować nowe kable zasilające i powrotne z podstacji. W podstacji trakcyjnej należy przewidzieć zabudowę nowego wyposażenia.
Wszystkie rozłączniki kablowe oraz rozłączniki izolatorów powinny być wyposażone ?w siłowniki oraz system zdalnego sterowania poprzez kable sterownicze.
W ramach układu zasilania należy również wprowadzić zmiany programowe na podstacjach trakcyjnych oraz w Centralnej Dyspozytorni Technicznej w Chorzowie w celu umożliwienia sterowania rozłącznikami.
W ramach prac projektowych należy również przewidzieć przebudowę peronów przystankowych.
Przejazdy tramwajowo - drogowe należy zaprojektować z sygnalizacją zabezpieczającą, gwarantującą pełny priorytet dla tramwajów.
Lokalizację przelotek umożliwiających zmianę toru jazdy, należy uzgodnić z Działem Ruchu Tramwajów Śląskich S.A.


3. Ogólne właściwości funkcjonalno-użytkowe obiektów
Obiekty infrastruktury tramwajowej objęte przedmiotem zamówienia ? tj. torowisko tramwajowe, perony przystankowe, elementy układu zasilania, nawierzchnia jezdni ? po zakończeniu realizacji przedmiotu zamówienia powinny spełniać następujące wymagania dotyczące właściwości funkcjonalno użytkowych:
1) Torowisko tramwajowe i perony przystankowe
a) Torowisko tramwajowe dwutorowe, dwukierunkowe.
Torowisko tramwajowe powinno być zaprojektowane w technologii zapewniającej maksymalne wytłumienie wibracji, drgań i hałasu (zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami w tym zakresie).
c) Projekt winien obejmować odwodnienie torów, w tym odprowadzenie do sieci miejskiej (należy uzyskać zgodę właściciela) oraz zapewniać elektryczną izolację torowiska.
d) Tor należy projektować jako bezstykowy z zastosowaniem urządzeń wyrównawczych.
e) Nawierzchnia stalowa torów z szyn typu 60R2 i 49E1 ze stali R260 wg PN-EN 14811+A1:2010.
f) Konstrukcja torowiska, powinna zapewniać jego trwałość i bezpieczne użytkowanie przez minimum 30 lat dla podbudowy w postaci płyty betonowej i 15 lat dla nawierzchni stalowej, bez konieczności okresowej regulacji układu geometrycznego torów, przy dopuszczeniu ewentualnych napraw bieżących - usuwanie zużycia szyn przez szlifowanie lub napawanie ich zużytych powierzchni i krawędzi tocznej (odpowiednio do rodzaju zużycia).
g) Ukształtowanie wysokościowe i wymiary peronów przystankowych powinny zapewniać dogodne warunki obsługi pasażerów, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb pasażerów niepełnosprawnych. Konstrukcja elementów składowych przystanków powinna zapewniać bezpieczeństwo użytkowania przez pasażerów (ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb pasażerów niepełnosprawnych) we wszystkich warunkach atmosferycznych.
Preferowane przez Spółkę parametry techniczne peronu przystankowego są następujące:
- długość minimalna ? 34 mb,
- wysokość platformy - 250 mm ponad główkę szyny,
- odległość krawędzi peronu od osi toru - 1250 mm.
h) Konstrukcja elementów składowych przystanków powinna zapewniać bezpieczeństwo użytkowania przez pasażerów we wszystkich warunkach atmosferycznych.
i) Perony przystankowe winny być wyposażone w wiaty z gablotami (miejscem na reklamę) oraz w stojaki na rowery. Zamawiający nie dysponuje katalogiem mebli miejskich.
j) Perony przystankowe tymczasowe (o ile zajdzie taka potrzeba) winny spełniać odpowiednie standardy, tj. wyposażone w miejsca siedzące (np. ławki) i kosz na śmieci.

2) Elementy układu zasilania
a) Poszczególne elementy układu zasilania: sieć trakcyjna i konstrukcje wsporcze, powinny zapewniać trwałość i bezpieczne ich użytkowanie przez okres minimum 20 lat.
Sieć trakcyjną na szlaku prostym należy zaprojektować jako wielokrotną skompensowaną z przewodem jezdnym typu DjpS 100.
c) Jako ochronę przeciwporażeniową należy zastosować izolację podwójną oraz uszynienie w przypadku słupów, na których są urządzenia specjalne sieci trakcyjnej (tj. punkty zasilające, odgromniki, przetwornice napięcia, instalacje ogrzewania zwrotnic).
d) Osprzęt dla sieci trakcyjnej powinien być odporny na korozję oraz działanie sił do 12 kN.
e) Należy zaprojektować słupy trakcyjno-oświetleniowe o smukłej sylwetce, wykonane ze stali, ocynkowane oraz pomalowane dwukrotnie farbą przeznaczoną do powłok ocynkowanych w kolorze zgodnym z klasyfikacją powłok malarskich RAL ? do uzgodnienia z Zamawiającym i architektem miasta.
f) Sieć trakcyjna powinna być izolowana wzdłużnie i poprzecznie.
g) Sieć trakcyjna oraz urządzenia zasilane z sieci trakcyjnej powinny być chronione przed wyładowaniami atmosferycznymi poprzez urządzenia ograniczające napięcie (ochronniki).
h) W projekcie należy uwzględnić zaprojektowanie punktów zasilających:
- wymiana izolatorów sekcyjnych,
- podłączeniem kabla do punktu zasilającego,
- uszynienie słupów.
i) Projekt ma uwzględniać przeliczenie obszaru zasilania dla stacji 03 ?Szopena? wraz ?z koniecznością budowy nowych linii kabli zasilających i sieci powrotnej z podstacji trakcyjnej.
j) Projekt ma uwzględniać zabudowę zdalnego sterowania rozłącznikami izolatorów sekcyjnych oraz zabudowę rozłączników wraz ze zdalnym sterowaniem dla punktów zasilających z włączeniem do systemu zdalnego sterowania.

3) Prace przedprojektowe, w tym:
- opracowanie trzech koncepcji (po przekazaniu koncepcji Zamawiający w ciągu 14 dni dokona wyboru wariantu na podstawie którego zostanie prowadzony dalszy ciąg prac projektowych),
- aktualizacja podkładów geodezyjnych łącznie z wywiadami branżowymi,
- inwentaryzacja nadziemnych i podziemnych urządzeń infrastruktury technicznej w zakresie niezbędnym dla potrzeb projektowych,
- uzyskanie map ewidencyjnych wraz z wypisem z rejestru gruntów,
- dokumentacja geotechniczna,
- ocena oddziaływania inwestycji na środowisko naturalne wraz z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
- decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, o ile jest wymagana,
- wszystkie inne decyzje i uzgodnienia niezbędne do prawidłowego opracowania dokumentacji projektowej, w tym uzyskanie zatwierdzenia projektu budowlanego.

4) Opracowanie projektowe (dla każdej branży odrębnie):
a) Projekt budowlany i wykonawczy.
Projekt organizacji ruchu drogowego na czas budowy.
c) Projekt docelowej organizacji ruchu (zmiana wynikająca z wprowadzenia dodatkowych elementów ruchu) z uwzględnieniem priorytetu dla tramwaju.
d) Zbiorcze zestawienie kosztów inwestycji.
e) Przedmiar robót.
f) Kosztorysy inwestorskie opracowane metodą uproszczoną.
g) Założenia realizacji.
h) Harmonogram realizacji inwestycji.
i) Zbiór materiałów do uzyskania opinii, uzgodnień i pozwoleń wymaganych przepisami szczególnymi.
j) Uzyskanie decyzji administracyjnej umożliwiającej realizację robót (zgłoszenie robót lub pozwolenie na budowę).
k) Sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnionej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
l) Sporządzenie specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych.

(...)
III. Wykonanie dokumentacji projektowej dla zadania pn. ?Przebudowa torowiska wydzielonego w ciągu ulicy Królowej Jadwigi i ul. Piłsudskiego w Dąbrowie Górniczej na odcinku od Al. Róż do ul. Kasprzaka? (zadanie nr 2.6), z wyłączeniem już zmodernizowanych przejazdów drogowo ? tramwajowych ? 2 odcinki, zawierającej wszystkie składniki prac projektowych niezbędne do uzyskania decyzji umożliwiającej prawidłową realizację robót i zrealizowania budowy z uwzględnieniem aktualnych przepisów, Ustaw ? prawo budowlane, o zagospodarowaniu przestrzennym i aktów wykonawczych związanych z w/w ustawami oraz wytycznymi technicznymi budowy i utrzymania torów tramwajowych.
Zakres opracowania obejmuje odcinek od zmodernizowanego fragmentu torowiska w obrębie ronda w Alei Róż do granicy zadania pn. ?Przebudowa torowiska tramwajowego wydzielonego w ciągu ul. Kasprzaka w Dąbrowie Górniczej od skrzyżowania ul. Piłsudskiego i ul. Kasprzaka do skrzyżowania ul. Kasprzaka i ul. Zaplecze? (zadanie nr 2.7).
Całkowita długość torowiska do modernizacji ? ok. 2700 mb, tj. 5400 mb toru pojedynczego.
Zadanie nr 2.6. przewidziane jest do realizacji w ramach projektu pn. ?Zintegrowany projekt modernizacji i rozwoju infrastruktury tramwajowej w Aglomeracji Śląsko ? Zagłębiowskiej wraz z zakupem taboru tramwajowego? ? etap II, w perspektywie finansowej UE na lata 2014 ? 2020.

1. Stan istniejący:

Torowisko wydzielone poza jezdnię (podwójny tor) w ciągu ulicy Królowej Jadwigi i Alei Józefa Piłsudskiego wykonane na podkładach drewnianych i betonowych z przytwierdzeniem typu K z szyn S-49 oraz S-180.
Przejazdy drogowe wykonane są w technologii bezpodsypkowej na prefabrykowanych płytach torowych lub z płyt nawierzchniowych EPT.
Sieć trakcyjna wielokrotna i płaska bez kompensacji zawieszona na odciągach zakotwionych do słupów trakcyjno ? oświetleniowych lub słupów kratowych. Odcinek zasilany jest ?z podstacji trakcyjnej nr 03 ?Szopena? oraz podstacji nr 04 ?Gołonóg?.
Na przedmiotowym odcinku znajdują się obiekty inżynieryjne ? przejścia podziemne dla pieszych.
Odcinki już zmodernizowane:
- przejazd drogowo-tramwajowy wraz z przejściem dla pieszych w obrębie skrzyżowania z ul. Włodzimierza Majakowskiego (długość ok. 63 mb toru podwójnego),
- przejazd drogowo-tramwajowy wraz z przejściem dla pieszych w obrębie skrzyżowania z ul. Tysiąclecia (długość ok. 60 mb toru podwójnego).

2. Stan oczekiwany:

Torowisko wydzielone na strunobetonowych podkładach z przytwierdzeniem sprężystym szyn typu SB.
Przejazdy w technologii bezpodsypkowej na prefabrykowanych płytach torowych.
Sieć trakcyjna wielokrotna skompensowana.
Wszystkie rozjazdy powinny być wyposażone w ogrzewanie gwarantujące poszanowanie energii elektrycznej oraz umożliwiać zdalny nadzór z Centralnej Dyspozytorni Technicznej.
W ramach prac projektowych należy przeliczyć obszar zasilania podstacji nr 03 ?Szopena? oraz nr 04 ?Gołonóg? i na tej podstawie zaprojektować sekcje zasilania oraz zaprojektować nowe kable zasilające i powrotne z podstacji. W podstacjach trakcyjnych należy przewidzieć zabudowę nowego wyposażenia.
Wszystkie rozłączniki kablowe oraz rozłączniki izolatorów powinny być wyposażone ?w siłowniki oraz system zdalnego sterowania poprzez kable sterownicze.
W ramach układu zasilania należy również wprowadzić zmiany programowe na podstacjach trakcyjnych oraz w Centralnej Dyspozytorni Technicznej w Chorzowie w celu umożliwienia sterowania rozłącznikami.
W ramach prac projektowych należy również przewidzieć przebudowę peronów przystankowych.
Przejazdy tramwajowo - drogowe należy zaprojektować z sygnalizacją zabezpieczającą, gwarantującą pełny priorytet dla tramwajów.
Lokalizację przelotek umożliwiających zmianę toru jazdy, należy uzgodnić z Działem Ruchu Tramwajów Śląskich S.A.


3. Ogólne właściwości funkcjonalno-użytkowe obiektów

Obiekty infrastruktury tramwajowej objęte przedmiotem zamówienia ? tj. torowisko tramwajowe, perony przystankowe, elementy układu zasilania, nawierzchnia jezdni ? po zakończeniu realizacji przedmiotu zamówienia powinny spełniać następujące wymagania dotyczące właściwości funkcjonalno użytkowych:

1) Torowisko tramwajowe i perony przystankowe
a) Torowisko tramwajowe dwutorowe, dwukierunkowe.
Torowisko tramwajowe powinno być zaprojektowane w technologii zapewniającej maksymalne wytłumienie wibracji, drgań i hałasu (zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami w tym zakresie).
c) Projekt winien obejmować odwodnienie torów w tym odprowadzenie do sieci miejskiej (należy uzyskać zgodę właściciela) oraz zapewniać elektryczną izolację torowiska.
d) Tor należy projektować jako bezstykowy z zastosowaniem urządzeń wyrównawczych.
e) Nawierzchnia stalowa torów z szyn typu 60R2 i 49E1 ze stali R260 wg PN-EN 14811+A1:2010.
f) Konstrukcja torowiska, powinna zapewniać jego trwałość i bezpieczne użytkowanie przez minimum 30 lat dla podbudowy w postaci płyty betonowej i 15 lat dla nawierzchni stalowej, bez konieczności okresowej regulacji układu geometrycznego torów, przy dopuszczeniu ewentualnych napraw bieżących - usuwanie zużycia szyn przez szlifowanie lub napawanie ich zużytych powierzchni i krawędzi tocznej (odpowiednio ?do rodzaju zużycia).
g) Ukształtowanie wysokościowe i wymiary peronów przystankowych powinny zapewniać dogodne warunki obsługi pasażerów, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb pasażerów niepełnosprawnych. Konstrukcja elementów składowych przystanków powinna zapewniać bezpieczeństwo użytkowania przez pasażerów (ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb pasażerów niepełnosprawnych) we wszystkich warunkach atmosferycznych.
Preferowane przez Spółkę parametry techniczne peronu przystankowego są następujące:
- długość minimalna ? 34 mb,
- wysokość platformy - 250 mm ponad główkę szyny,
- odległość krawędzi peronu od osi toru - 1250 mm.
h) Konstrukcja elementów składowych przystanków powinna zapewniać bezpieczeństwo użytkowania przez pasażerów we wszystkich warunkach atmosferycznych.
i) Perony przystankowe winny być wyposażone w wiaty z gablotami (miejscem na reklamę) oraz w stojaki na rowery. Zamawiający nie dysponuje katalogiem mebli miejskich.
j) Perony przystankowe tymczasowe (o ile zajdzie taka potrzeba) winny spełniać odpowiednie standardy, tj. wyposażone w miejsca siedzące (np. ławki) i kosz na śmieci.

2) Elementy układu zasilania
a) Poszczególne elementy układu zasilania: sieć trakcyjna i konstrukcje wsporcze, powinny zapewniać trwałość i bezpieczne ich użytkowanie przez okres minimum 20 lat.
Sieć trakcyjną na szlaku prostym należy zaprojektować jako wielokrotną skompensowaną z przewodem jezdnym typu DjpS 100.
c) Jako ochronę przeciwporażeniową należy zastosować izolację podwójną oraz uszynienie w przypadku słupów, na których są urządzenia specjalne sieci trakcyjnej (tj. punkty zasilające, odgromniki, przetwornice napięcia, instalacje ogrzewania zwrotnic).
d) Osprzęt dla sieci trakcyjnej powinien być odporny na korozję oraz działanie sił do 12 kN.
e) Należy zaprojektować słupy trakcyjno-oświetleniowe o smukłej sylwetce, wykonane ze stali, ocynkowane oraz pomalowane dwukrotnie farbą przeznaczoną do powłok ocynkowanych w kolorze zgodnym z klasyfikacją powłok malarskich RAL ? do uzgodnienia z Zamawiającym i architektem miasta.
f) Sieć trakcyjna powinna być izolowana wzdłużnie i poprzecznie.
g) Sieć trakcyjna oraz urządzenia zasilane z sieci trakcyjnej powinny być chronione przed wyładowaniami atmosferycznymi poprzez urządzenia ograniczające napięcie (ochronniki).
h) W projekcie należy uwzględnić zaprojektowanie punktów zasilających:
- wymiana izolatorów sekcyjnych,
- podłączeniem kabla do punktu zasilającego,
- uszynienie słupów
i) Projekt ma uwzględniać przeliczenie obszaru zasilania dla stacji 03 ?Szopena? oraz dla stacji 04 ?Gołonóg? wraz z koniecznością budowy nowych linii kabli zasilających i sieci powrotnej z podstacji.
j) Projekt ma uwzględniać zabudowę zdalnego sterowania rozłącznikami izolatorów sekcyjnych oraz zabudowę rozłączników wraz ze zdalnym sterowaniem dla punktów zasilających z włączeniem do systemu zdalnego sterowania.

3) Prace przedprojektowe, w tym:
- opracowanie trzech koncepcji (po przekazaniu koncepcji Zamawiający w ciągu 14 dni dokona wyboru wariantu na podstawie którego zostanie prowadzony dalszy ciąg prac projektowych),
- aktualizacja podkładów geodezyjnych łącznie z wywiadami branżowymi,
- inwentaryzacja nadziemnych i podziemnych urządzeń infrastruktury technicznej w zakresie niezbędnym dla potrzeb projektowych,
- uzyskanie map ewidencyjnych wraz z wypisem z rejestru gruntów,
- dokumentacja geotechniczna,
- ocena oddziaływania inwestycji na środowisko naturalne wraz z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
- decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, o ile jest wymagana,
- wszystkie inne decyzje i uzgodnienia niezbędne do prawidłowego opracowania dokumentacji projektowej, w tym uzyskanie zatwierdzenia projektu budowlanego.

idabrowa

Tramwajowa i rowerowa metamorfoza

W najbliższych latach spore zmiany czekają główną oś komunikacyjna, biegnącą od Gołonoga do granicy z Będzinem. Wszystko to za sprawą wspólnej inicjatywy miasta i spółki Tramwaje Śląskie. Na początku listopada ogłoszony został przetarg na projekt techniczny planowanych prac.

Poza generalną przebudową linii tramwajowej na odcinku od Ronda Budowniczych Huty Katowice do granicy z Będzinem, za którą odpowiadać będą Tramwaje Śląskie, na tym samym odcinku powstać mają drogi rowerowe, zintegrowane przystanki autobusowe oraz przebudowane zostaną przynajmniej dwa skrzyżowania.

Planowana droga rowerowa ma być dwukierunkowa o szerokości minimum 3 metrów. Zlokalizowana zostanie po jednej stronie drogi jako wydzielony pas poza jezdnią i jeśli będzie taka możliwość, to powinna być trwale oddzielona od chodnika np. pasem zieleni. Projektanci muszą też uwzględnić połączenie drogi rowerowej z projektowanym centrum przesiadkowym w rejonie dworca PKP Centrum.

W ramach zlecenie mają zostać zaprojektowane również zintegrowane przystanki autobusowo-tramwajowe w centrum miasta, w rejonie skrzyżowania ul. Królowej Jadwigi z Aleją Róż i na wysokości osiedla Manhattan w Gołonogu.

Dodatkowo w projekcie uwzględnione zostaną przebudowy dwóch skrzyżowań – ul. Sobieskiego i Chopina w rejonie Huty Bankowej oraz ul. Sobieskiego i Sienkiewicza. W obu tych miejscach mają powstać ronda.

- Planowane zmiany pozwolą wyeliminować trwający od 40 lat wyścig tramwaju z autobusem i uczynić z tramwaju główny środek komunikacji publicznej w śródmieściu Dąbrowy Górniczej. Mało kto zdaje sobie sprawę, że w samym tylko śródmieściu ponad 77 tysięcy mieszkańców miasta do najbliższego przystanku komunikacji publicznej ma nie więcej niż 400 metrów. Ta liczba to niemal 65% wszystkich mieszkańców Dąbrowy Górniczej – podsumowuje Marcin Bazylak, pierwszy zastępca prezydenta Dąbrowy Górniczej.

Wiceprezydent dodaje również, że projekt miasta i Tramwajów Śląskich realizowany jest równocześnie z projektowaniem centrów przesiadkowych i zupełnie nowych rozwiązań komunikacyjnych w rejonie dworców PKP w centrum miasta i w Gołonogu. Ich jednoczesna realizacja nie tylko ułatwi korzystanie z kolei i tramwajów, ale również wymusi opracowanie zupełnie od nowa sieci wszystkich połączeń autobusowych i częstotliwości kursów autobusów w taki sposób, aby w największym stopniu odpowiadały one potrzebom mieszkańców.

Termin składania ofert na projektowanie mija 14 grudnia, a prace w terenie powinny zostać zrealizowane pomiędzy 2019 a 2021 rokiem.

Bartosz Matylewicz

Dąbrowa Górnicza: jedna oferta na rozbudowę głównej arterii - dużo droższa od budżetu

Po otwarciu ofert w przetargu na wybór projektanta przebudowy głównej śródmiejskiej arterii Dąbrowy Górniczej miasto i tramwajowa spółka zdecydują, czy wybrać jedyną ofertę droższą o prawie połowę, niż zakładano. Kontekstem są terminy wynikające z unijnych projektów.

- Będziemy analizować jedyną ofertę, muszą się nad nią pochylić też Tramwaje Śląskie. Jeżeli okaże się, że kwestią dyskusyjną jest wyłącznie kwota, będziemy zapewne starali się znaleźć wspólne z Tramwajami rozwiązanie. W dużym uproszczeniu po naszej stronie brakowałoby ok. 700 tys. zł, po stronie tramwajów ok. 300 tys. zł - zasygnalizował rzecznik.

Ocenił, że przetarg pokazał, jak obecnie wygląda rynek tego typu zamówień. Przypomniał, że realizacja inwestycji byłaby w dużej mierze współfinansowana środkami unijnymi. - Aby móc z nich skorzystać, potrzebujemy konkretnych projektów, które w określonym czasie pozwolą nam po te środki sięgnąć - zaznaczył.

Podkreślił też, że ewentualne unieważnienie przetargu i ogłoszenie kolejnego nie da pewności, że pojawi się w nim tańsza oferta. - Szczegółowo analizujemy więc przedstawioną ofertę i będziemy kontaktować się z Tramwajami, jakie jest ich stanowisko. Jeśli byłaby taka możliwość i udałoby się wygospodarować środki, chcielibyśmy zdążać w kierunku rozstrzygnięcia przetargu - zasugerował.

W ramach tego zamówienia pod kątem planów miasta powstać ma m.in. projekt dla budowy drogi rowerowej wzdłuż ulic Sobieskiego, Królowej Jadwigi oraz Piłsudskiego, od granicy miasta z Będzinem do skrzyżowania ul. Piłsudskiego z ul. Kasprzaka (z uwzględnieniem połączenia z projektowanym centrum przesiadkowym w rejonie dworca kolejowego w centrum).

Zaprojektowane mają zostać zintegrowane przystanki tramwajowo-autobusowe w rejonach: skrzyżowania ul. Kościuszki z ul. Królowej Jadwigi, skrzyżowania ul. Królowej Jadwigi z Al. Róż oraz w rejonie przejścia podziemnego w ciągu ul. Piłsudskiego. Przebudowane mają zostać skrzyżowania u zbiegu ulic: Sobieskiego i Chopina, Sobieskiego i Sienkiewicza oraz Królowej Jadwigi i Majakowskiego (wszystkie będą rondami).

Miasto zamówi też projekty przebudowy przejść podziemnych: "Centrum", "Merkury", "Graniczna" i "Manhattan" (z uwzględnieniem dróg rowerowych i zjazdów), remontu kładki przy centrum handlowym Pogoria (oraz docelowego jej demontażu), a także likwidacji przejść podziemnych w rejonie: Huty Bankowej, Kasprzaka oraz kładki przy skrzyżowaniu ul. Sobieskiego i Sienkiewicza.

Przy nowej infrastrukturze ma powstać kanał technologiczny oraz zbudowane lub zmodernizowane ma zostać oświetlenie.

Miasto planuje zgłosić swoje przedsięwzięcie - jako część zadania "Promowanie zielonej mobilności na terenie Gminy Dąbrowa Górnicza" - do dofinansowania środkami Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Śląskiego na lata 2014-2020.

Pod kątem planów Tramwajów Śląskim zaprojektowana ma zostać modernizacja ok. 4,9 km torowiska (9,8 km toru pojedynczego) - z wyłączeniem już zmodernizowanych przejazdów drogowo-tramwajowych.

Tramwaje Śląskie zamierzają wykonać modernizację torowisk w Dąbrowie Górniczej w drugim etapie "Zintegrowanego projektu modernizacji i rozwoju infrastruktury tramwajowej w Aglomeracji Śląsko-Zagłębiowskiej wraz z zakupem taboru tramwajowego". Spółka zamierza ubiegać się o jego dofinansowanie środkami Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020.

Autor: PAP/RS
źródło: http://budownictwo.wnp.pl/