Odpowiedzi

[Slyzaba]

Witam,

Dodałem na www.dawnadabrowa.pl krótką notkę piątkowej wizycie w okolicach cmentarza żydowskiego przy ul. Ludowej:

http://dawnadabrowa.pl/?s=nowe_fragmenty_m...wski_23_03_2012

Docelowo będę chciał opublikować osobny artykuł, który skataloguje wszystkie odnalezione do tej pory fragmenty macew. W 2003 było ich 27 i zostały opisane (łącznie z tłumaczeniem) w publikacji: "Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej". Autorami opracowania są: Magdalena Cyankiewicz, Leszek Hońdo, Dariusz Rozmus, Marta Rozmus, Włodzimierz Starościak.

Postaram się dziś wysłać kilka maili z prośbą o przeniesienie macew, których duże (i bardzo ciężkie) fragmenty leżą w okolicach kilkudziesięciu metrów od pomnika i czasami służą jako stoliczek dla okolicznych pijaków.

Może, podobnie jak w przypadku synagogi, uda nam się zebrać więcej informacji niż udało się to wcześniej.

Proszę wszystkich forumowiczów o posty dotyczące cmentarzy żydowskich. Podobno były w Dąbrowie dwa. Jeden w okolicach ulicy Jaworowej - kojarzony przez większość z nas dzięki pomnikowi i lapidarium z macewami przy ulic y Ludowej. Co do drugiego, to nie spotkałem się jeszcze z pisemnym opisem lokalizacji. Niemniej temat ten jest dla mnie bardzo świeży i będę forum uzupełniał o kolejne dane.


Poniżej fragmenty macew odnalezione podczas ostatniej wizyty (pewnie nie ostatniej):

Symbol dłoni z górnej części macewy oznacza 'cohen' kapłana. Warto zwrócić uwagę, że na macewie utrzymała się w kilku miejscach jasna farba. Stela nagrobna leży w lasku, po prawej stronie pomnika; dosłownie kilkadziesiąt centymetrów obok innego fragmentu.




Druga z macew, które leżą bardzo blisko siebie, w lasku, po prawej stronie pomnika. Fragment napisu pochodzi z inskrypcji 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.




Pięknie zachowane zwieńczenie macewy. Dwie litery oznaczają skrót: 'Tutaj jest pochowany'. Półka z książkami oznacza, że pochowany został mężczyzna, wykształcony (nauczyciel, może rabin?). Skromna macewa może świadczyć, że nie była to bardzo ważna osobistość.



Na trawniku, tuż przy drodze do przedszkola, ktoś odkopał poniższy fragment. Jest to sam dół inskrypcji. Znajduje się na każdej macewie i oznacza w całości 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.



Kilkadziesiąt metrów na lewo od pomnika leży na trawie fragment macewy:



Malutki fragment wydłubany spośród odłamków szkła i asfaltu przeniosłem do lapidarium:



Mam nadzieję, że UM stanie na wysokości zadania i przeniesie znalezione elementy macew w rejon lapidarium. Tym bardziej, że pomnik i macewy są częścią trasy projektu 'Opowieści nieobecnych' Fundacji Brama Cukermana. Dostaję też sporo maili (w szczególności z Kanady, USA i Izraela) z prośbami o fotografie macew i całego rejonu z pomnikiem.



Cytując Wikipedię:

Cmentarz żydowski w Dąbrowie Górniczej

Cmentarz żydowski w Dąbrowie Górniczej – kirkut powstał w 1929[1]. Mieści się przy ulicy Jaworowej[2]. Pierwotnie posiadał ogrodzenie. Ma powierzchnię 0,5 ha[3]. W czasie II wojny światowej został zdewastowany przez hitlerowców. Znajduje się na nim 21 fragmentów uszkodzonych macew z napisami w języku hebrajskim i typową ornamentyką[4]. 19 sierpnia 1993 odsłonięto pomnik upamiętniający nekropolię. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był Zenon Chmielewski, dąbrowianin, odznaczony medalem "Sprawiedliwy wśród narodów świata".
Przypisy


↑ Burchard podaje nieznaną datę powstania cmentarza
↑ Burchard podaje adres ul. Wolska 5, zaś serwis sztetl.org.pl ul. Ludowa. Burchard ponadto podaje iż istniał kirkut przy ul. Mydlice sic!. W rzeczywistości Mydlice to nazwa dzielnicy Dąbrowy Górniczej, w której znajdują się wszystkie wyżej wymienione ulice i sam cmentarz.
↑ Burchard podaje powierzchnię 0,4 ha
↑ Burchard podaje w odniesieniu do adresu Wolska 5, że zachowało się około 150 nagrobków, zaś w odniesieniu do ul. Mydlice, że zachowały się fragmenty rozbitych nagrobków.



Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 189.

[krajarek]

Książka Burcharda cenna bo pionierska, choć błędów w niej sporo. Podam przykład z sąsiedniego Będzina - gdy jest w niej mowa o kirkucie na Górze Zamkowej złe jest zarówno datowanie jak i liczba nagrobków. Burchard pisze o 300 macewach, podczas gdy inwentaryzacja dokonana w roku 1999/2000 wykazała ponad 800 obiektów (fakt, nie wszystkie to były całe macewy, ale ich liczba znacznie przekraczała 300).
Problemu kto ma finansować wszelkie renowacje na forum nie rozwiążemy, ale warto zwrócić uwagę, że to, co zachowało się do dziś, nie jest zniszczone kiedyś tam w przeszłości tylko niknie na naszych oczach. Znowu przykład będziński: w czasie tej inwentaryzacji o której wyżej, każdy nagrobek został sfotografowany. Kiedy w 2005 czy 2006 roku poszliśmy tam znowu w celu weryfikacji to okazało się, że kilku(nastu) macew nie ma. To znaczy na przykład mamy jakąś na zdjęciu, a teraz jest w kilku fragmentach, albo znikła gdzieś w ogóle.