Witam,

Dodałem na www.dawnadabrowa.pl krótką notkę piątkowej wizycie w okolicach cmentarza żydowskiego przy ul. Ludowej:

http://dawnadabrowa.pl/?s=nowe_fragmenty_m...wski_23_03_2012

Docelowo będę chciał opublikować osobny artykuł, który skataloguje wszystkie odnalezione do tej pory fragmenty macew. W 2003 było ich 27 i zostały opisane (łącznie z tłumaczeniem) w publikacji: "Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej". Autorami opracowania są: Magdalena Cyankiewicz, Leszek Hońdo, Dariusz Rozmus, Marta Rozmus, Włodzimierz Starościak.

Postaram się dziś wysłać kilka maili z prośbą o przeniesienie macew, których duże (i bardzo ciężkie) fragmenty leżą w okolicach kilkudziesięciu metrów od pomnika i czasami służą jako stoliczek dla okolicznych pijaków.

Może, podobnie jak w przypadku synagogi, uda nam się zebrać więcej informacji niż udało się to wcześniej.

Proszę wszystkich forumowiczów o posty dotyczące cmentarzy żydowskich. Podobno były w Dąbrowie dwa. Jeden w okolicach ulicy Jaworowej - kojarzony przez większość z nas dzięki pomnikowi i lapidarium z macewami przy ulic y Ludowej. Co do drugiego, to nie spotkałem się jeszcze z pisemnym opisem lokalizacji. Niemniej temat ten jest dla mnie bardzo świeży i będę forum uzupełniał o kolejne dane.


Poniżej fragmenty macew odnalezione podczas ostatniej wizyty (pewnie nie ostatniej):

Symbol dłoni z górnej części macewy oznacza 'cohen' kapłana. Warto zwrócić uwagę, że na macewie utrzymała się w kilku miejscach jasna farba. Stela nagrobna leży w lasku, po prawej stronie pomnika; dosłownie kilkadziesiąt centymetrów obok innego fragmentu.




Druga z macew, które leżą bardzo blisko siebie, w lasku, po prawej stronie pomnika. Fragment napisu pochodzi z inskrypcji 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.




Pięknie zachowane zwieńczenie macewy. Dwie litery oznaczają skrót: 'Tutaj jest pochowany'. Półka z książkami oznacza, że pochowany został mężczyzna, wykształcony (nauczyciel, może rabin?). Skromna macewa może świadczyć, że nie była to bardzo ważna osobistość.



Na trawniku, tuż przy drodze do przedszkola, ktoś odkopał poniższy fragment. Jest to sam dół inskrypcji. Znajduje się na każdej macewie i oznacza w całości 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.



Kilkadziesiąt metrów na lewo od pomnika leży na trawie fragment macewy:



Malutki fragment wydłubany spośród odłamków szkła i asfaltu przeniosłem do lapidarium:



Mam nadzieję, że UM stanie na wysokości zadania i przeniesie znalezione elementy macew w rejon lapidarium. Tym bardziej, że pomnik i macewy są częścią trasy projektu 'Opowieści nieobecnych' Fundacji Brama Cukermana. Dostaję też sporo maili (w szczególności z Kanady, USA i Izraela) z prośbami o fotografie macew i całego rejonu z pomnikiem.



Cytując Wikipedię:

Z calym szacunkiem dla osob na tym cmentarzu pochowanych, dla samego miesjca jako BYLEGO cmentarza itp. - Komunisci na miejscu tegoz cmentarza wybudowali szkole, pod koniec lat 80-tych gdy resztka cmentarza jakos jeszcze wygladala, ludzie urzadzali tam sobie pikniki - ogniska itp.
Zydzi mieli ten cmentarz gleboko w powarzaniu.
Po 89-tym roku, gdy zakonczyla sie radziecka okupacja zamiast starac sie to jakos nie wiem, uratowac, ogrodzic - wystawili pomniczek gdzie co jakis czas sie troche pogibaja i tyle. Nie obchodzi ich co sie tam dzieje, szczatkow juz tam raczej niewiele, pare kamieni zostalo...
Ja sie pytam - DLACZEGO MIASTO MA COKOLWIEK TAM ROBIC? DLACZEGO PIENIADZE KTORE MOZNA WYDAC POZYTECZNIE MAJA ZOSTAC ZMARNOWANE NA RATOWANIE CZYJEJS HOSTORI?? ZYDZI SOBIE OKUPUJA TERAZ PALESTYNE, NA BRAK KASY NIE NAZEKAJA - NIECH SAMI SOBIE O TO ZADBAJA!!
I niech mnie nikt nie probuje nazywac antysemita - gdyby to byly resztki cmentarza jakiegokolwiek innego narodu myslalbym tak samo.
Jeszcze tego brakowalo zeby ratowac czyjes pomniczki jak na cmenatrzu naszym wlasnym chociazby pomnik gornikow ktorzy zgineli w kopalni ledwie sie trzyma w calosci... moze na to niech miasto da kase? A mogily zolnierzy poleglych podczas 1 wojny swiatowej? jak to wyglada?

Z całym szacunkiem, ale to nie temat do kłótni czy pyskówek. A cmentarz żydowski (podobnie jak nieistniejące ewangelicki, prawosławny czy mariawicki) to część historii naszego miasta - czy Ci się to podoba czy nie.

A koszt przeniesienia tych fragmentów raczej nie będzie porażający i wątpię, by za takie pieniądze można było odnowić choćby jeden nagrobek.

Sylwek, co do cmentarza przy Wolskiej - uważam, że to jeden i ten sam cmentarz, przebieg ulic tej okolicy zmieniał się (część Wolskiej była dawniej Jaworową albo na odwrót, nie chce mi się teraz szukać), a autor książki oparł się na niesprawdzonych źródłach.

Zgadza się ... tylko kto zdecyduje na co lepiej wydać publiczne (miejskie) pieniądze.
Moim zdaniem miasto powinno utworzyć na takie cele specjalne konta (każda sprawa własne konto), gdzie chętnie mogli by wpłacać pieniądze, a jakby już była wystarczająca kwota to wtedy to zrobić - w innym wypadku na pewno będą niezadowoleni i w sumie trudno mogę ich zrozumieć, tyle jest zaniedbanych miejsc w mieście).

W związku z czym zdecydowanie wnioskuję do adminów o usunięcie powyższych i poniższych postów niezwiązanych z tematem .

- dzięki Leszku. Nie kojarzyłem - a map wciąż mało i mało

JanekS - dziękuję za wypowiedź. Na pewno Twoje zdanie nie jest odosobnione. Również jestem zdziwiony biernością w sprawie zagubionych macew gminy żydowskiej... Maila do UM mam przygotowanego. Jutro go wyślę i zobaczymy jak miasto do tego podejdzie. Gdybym dał radę sam przenieść te macewy, to z pewnością bym to zrobił samodzielnie.

W Dąbrowie mieliśmy też cmentarz mariawitów i cmentarz ewangelicko-augsburski. Im też poświęcę osobny artykuł - wszystkie te wyznania były częścią historii naszego miasta.

Katowicka Gmina Żydowska taka więcej bierna jest niestety.

Zaś uzupełniając odpowiedź dla Janka - sporo cmentarzy żydowskich zostało odrestaurowanych właśnie dzięki pieniądzom i staraniom Żydów, mieszkających dawniej w Polsce - jeśli mnie pamięć nie myli na przykład w Jaworznie. Szkoda, że Dąbrowa nie miała takiego szczęścia.

Co do Burcharda, to On sam twierdził,że nie napisał pracy naukowej a jedynie przewodnik krajoznawczy i jako praca pionierska ma wiele błędów. Czytałem gdzieś, że myśl stworzenia rejestru cmentarzy zaświtała Mu w stanie wojennym. Później zwracał się na łamach gazet do czytelników o informacje - stąd możliwe i to duże nieścisłości. Książka wydana została w 1990r. nie wiadomo kiedy złożono ją do druku. Dlatego zazwyczaj liczba nagrobków jest nie tyle zawyżona co oddaje ich ilość w chwili liczenia przez jakiegoś amatora lokalnej historii. Wielu cmentarzy Przemysław Burchard się nie doszukał ale i tak jest uważany, za pierwszego popularyzatora tej tematyki i z szacunkiem powołują się na jego pracę późniejsi badacze.

tak, pousuwajcie wszystkie posty niepoprawne politycznie. Gdzie jakas pyskowka? wskaz jedno slowo obrazajace kogokolwiek.
Mnie sie nie podoba angazowanie miasta w takie tamaty i mam prawo na publicznym forum swoje zdanie wyrazic.
Jezeli gmina zydowska sama to zrobi - dla mnie bomba - pojde sie przejsc na spacer zobaczyc co tam zrobili.

a jazeli ma byc to forum wzajemnej adoracji i wszelakie przejawy odmiennego zdania beda usuwane - gratuluje. Nie ma to jak cenzura.

Pyskówki na razie nie ma, ale tego typu dyskusje zwykle do nich prowadzą - a dział historyczny nie jest na nie miejscem.

Możesz wyrażać swoje zdanie, nikt Ci tego nie zabroni, ale mieszanie do tego Palestyny nie jest w żaden sposób uzasadnione i nie ma najmniejszego związku z dąbrowskim kirkutem. Na tym cmentarzu leżą obywatele Polski, mieszkańcy Dąbrowy.

Na tej samej zasadzie można napisać, że dlaczego miasto dokłada się do remontu kościołów, Watykan to takie bogate państwo, a w przeszłości inkwizycja zamordowała wielu ludzi - i byłoby to tak samo bez sensu, kościoły są remontowane, bo są zabytkami i częścią naszej historii.

eszogo1970 - skąd masz tak dokładne informacje co do Burcharda? Masz może to wydanie?

Odezwałem się do Ciebie Sylwku na poczcie, książkę mam. Pan JanekS. nieświadomie poruszył pewną prawdę historyczną poruszoną w pracy zbiorowej pt. "Nowy cmentarz żydowski w Olkuszu" Tam w roku 1984 na dwóch cmentarzach zinwentaryzowano prawie 600 nagrobków. W połowie lat 90-tych było ich już o 200 mniej. Jeden z cmentarzy praktycznie zniknął, z kilkudziesięciu nagrobków w 1984r. pozostało siedem, reszta zamieniona została w gruz. Jeden z autorów tej pozycji Dariusz Rozmus pisał:" Każde dziesięciolecie przynosi ubytki w substancji zabytkowej, dlatego jest to już ostatni moment, aby ocalić od zapomnienia pozostałości kultury żydowskiej w naszym mieście". Tak było w połowie lat dziewięćdziesiątych w Olkuszu. Mieszkańcy Dąbrowy to dziesięciolecie przespali. To tyle nie do końca w temacie dąbrowskim

Jestem w szoku:



Nie miałem pojęcia, że to aż tak współczesne czasy...

Mapa z lat '40 nałożona na zumi:


Fragment mapy z zamki.pl:


Fragment mapy opracowanej przez p. Starościaka ("Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej") - równoległobok ze środka grafiki:



Wygląda na to, że identycznie jak w przypadku synagogi, 'zadbano' o zaasfaltowanie żydowskich przestrzeni...

Fotografia żydowskiego cmentarza w Dąbrowie Górniczej ze zbiorów United States Holocaust Memorial Museum z 1929 roku:

Książka Burcharda cenna bo pionierska, choć błędów w niej sporo. Podam przykład z sąsiedniego Będzina - gdy jest w niej mowa o kirkucie na Górze Zamkowej złe jest zarówno datowanie jak i liczba nagrobków. Burchard pisze o 300 macewach, podczas gdy inwentaryzacja dokonana w roku 1999/2000 wykazała ponad 800 obiektów (fakt, nie wszystkie to były całe macewy, ale ich liczba znacznie przekraczała 300).
Problemu kto ma finansować wszelkie renowacje na forum nie rozwiążemy, ale warto zwrócić uwagę, że to, co zachowało się do dziś, nie jest zniszczone kiedyś tam w przeszłości tylko niknie na naszych oczach. Znowu przykład będziński: w czasie tej inwentaryzacji o której wyżej, każdy nagrobek został sfotografowany. Kiedy w 2005 czy 2006 roku poszliśmy tam znowu w celu weryfikacji to okazało się, że kilku(nastu) macew nie ma. To znaczy na przykład mamy jakąś na zdjęciu, a teraz jest w kilku fragmentach, albo znikła gdzieś w ogóle.

Skala cmentarza w Dąbrowie jest w sumie minimalna. Nieco ponad 30 macew lub - częściej - ich fragmentów... Zobaczymy jak się to dalej potoczy. Póki co jest to najbardziej popularne w okolicy miejsce dla wyprowadzania psów

Na szczęście odnalazł się fragment macewy, który zaginął w 2003 i w opracowaniu 'Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej' był opisany jako 'lokalizacja nieznana'.

Chyba ostatni tak duży fragment macewy w lasku za lapidarium, odnaleziony 14.04.2012:

W międzyczasie od eszogo1970 otrzymałem informację, że za Mydlicami (za ulicą Kamienną) leży w śmieciach macewa. Dzięki kilkutygodniowym staraniom udało się ją w końcu przenieść.
Wczoraj kilku pracowników Muzeum z p. Darkiem Rozmusem na czele przewiozło macewę do Kopalni Ćwiczebnej.

Dzięki inskrypcji na odwrocie wiadomo było, że to nagrobek osoby mieszkającej w Dąbrowie Górniczej:



Dziś przed pracą podjechałem do kopalni, gdzie zastałem bardzo miłego pracownika. Kilka fotografii poniżej:









Byłem przy próbie wyczyszczenia macewy - niestety jest wysmarowana czymś bardzo trwałym (jakby klej, na który naniesiono farbę). Możliwe, że tylko mechanicznie będzie się dało ją wyczyścić. Z resztek napisów i kształtów może wynikać, że były tam namalowane kurze jaja... Widać końcówkę napisu KUR oraz wyraźny zarys dwóch jaj (owalów).

Ciekawe ile jeszcze nagrobków jest w DG i okolicach służy do wszelkiej maści celów...

Dodam, że osoba odpowiedzialna w Gminie Żydowskiej za kwestię cmentarzy wyraziła zgodę na przeniesienie odnalezionych macew do lapidarium. Razem z p. Darkiem planujemy ich przeniesienie. Może się uda w przyszłym tygodniu.

Tłumaczenie inskrypcji:

1. Tu spoczywa
2. niewiasta skromna, pobożna i wychwalana,
3. pani Szejndel,
4. córka pana Naftaliego Miodowanika, błogosławionej pamięci,
5. żona pana Mosze Dawida, jego światło niech świeci,
6. Szpiglera.
7. Odeszła 10 kislew 5694
8. w wieku 75 lat. Niech będzie dusza jej zawiązana w węźle życia.
[rewers:]
1. Szejndel
2. Szpigler

Szczegółowy opis: http://dawnadabrowa.pl/fotografia/szejndel...igler_1216.html

eszogo1970 - przesyłam podziękowania za informacje, dzięki którym macewa została przeniesiona ze śmietnika a docelowo znajdzie się w lapidarium!

To chyba jednak Sylwku nie jakieś jajka i słowo KURA a jakies bazgroły i zwykła KURW....

Na żywo, przed czyszczeniem rozpuszczalnikiem, widać było kształt jaj. Czy rzeczywiście to była reklama jaj czy akt wandalizmu z KURW... tego się pewnie nigdy nie dowiemy...

Czy ktoś kojarzy, kiedy powstała ulica Ludowa? Kto ją wykonywał - jaka firma? Może ktoś dysponuje zdjęciami z 1993, kiedy to było odsłonięcie pomnika?

W międzyczasie trochę się wydarzyło przy Ludowej. Odpadł fragment płyty marmurowej z pomnika i płyta z polskimi napisami. ~3 tygodnie temu zostało to naprawione. Po porządkach w lipcu udało się znaleźć kolejną macewę z grobu dąbrowskiego Żyda zmarłego w 1934 roku.

http://dawnadabrowa.pl/fotografia/ben,mord...marin_1347.html






4.09. w rocznicę pojawienia się Niemców w DG przyjechała grupa z Izraela i złożyła przy pomniku, wspólnie z dyr. Muzeum, wieńce.

Bezpośredni LINK

Informacja o tej treści jest (była?) na stronie Muzeum od około 2 lat. Póki co bez efektów. Może info na naszemiasto.pl coś zmieni?

Zdjęcie z dzisiaj... Fragmenty nagrobków wokół ogniska...
Napisałem od razu maila do Marcina Bazylaka i Arka Rybaka...

w którym miejscu?

http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/def...mp;variant=ORTO

Na Zielonej?

Przepraszam za błąd:

http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/def...ariant=KATASTER

Właśnie kontaktuję się z United States Holocaust Memorial Museum, żeby móc wykorzystać zdjęcie cmentarza z 1929 roku. Dam znać, jak tylko odpowiedzą.

A czy jest to odpowiednio utrzymane i zabezpieczone przez miasto te tablice aby stan techniczny był tego dobry i godny poszanowania miejsc pamięci ?.

Grzegorz-dg: od 2012 roku ten teren przeszedł sporą rewolucję -> teraz został uprzątnięty z wszędobylskich śmieci, wycięto zdziczałe chaszcze, żywopłot przycięto a cały teren jest regularnie koszony. W zeszłym roku całkiem sprawnie została wymieniona pęknięta tablica na pomniku. Marcin Bazylak z UM obiecał, że min. 2 razy do roku teren będzie sprzątany razem z utrzymaniem zieleni.

Teren ten jest natomiast ulubionym miejscem do załatwiania się psów z okolicznych bloków i domów... Żeby pomyśleć o jakimś np. żywopłocie trzeba by wyznaczyć w 100% realne granice dawnego cmentarza. Tutaj zaczyna się problem... Oprócz kilku map w kiepskiej skali, gdzie jest zaznaczony ten teren, nie ma żadnych dokładnych planów.

Ciekawym tropem podążył kusmenek z forum eksploratorzy, który sprawdził działki kastralne. Okazuje się, że jest tam wydzielona działka o podłużnym kształcie, która odpowiadałaby mapom i zdjęciom.

Z drugiej strony warto mieć świadomość, że w latach 90 teren porządkował duży spychacz i groby fizycznie mogą być poza rejonem tej działki.

Nie spotkałem się też nigdzie z informacją, że z tego terenu ekshumowano ciała. Więcej - mam kilka maili, w których nadawcy piszą, że jeszcze w latach 80, w cmentarnych piwniczkach widać było ludzkie kości.

W mailach natomiast czytam często, że cmentarz nie został zniszczony w czasie II wojny światowej. Podobno proces degradacji zaczął się w latach 60 i pogłębił w 70. Nie ma na to niestety żadnych dowodów...

jak to nie ma dowodów, a "świadectwa ustne" co i ja swoją skromną osobą potwierdzam

ok, ok, ok - cofam i precyzuję ;-). Nie ma innych dowodów niż "świadectwa ustne"