Odpowiedzi

[Slyzaba]

Witam,

Dodałem na www.dawnadabrowa.pl krótką notkę piątkowej wizycie w okolicach cmentarza żydowskiego przy ul. Ludowej:

http://dawnadabrowa.pl/?s=nowe_fragmenty_m...wski_23_03_2012

Docelowo będę chciał opublikować osobny artykuł, który skataloguje wszystkie odnalezione do tej pory fragmenty macew. W 2003 było ich 27 i zostały opisane (łącznie z tłumaczeniem) w publikacji: "Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej". Autorami opracowania są: Magdalena Cyankiewicz, Leszek Hońdo, Dariusz Rozmus, Marta Rozmus, Włodzimierz Starościak.

Postaram się dziś wysłać kilka maili z prośbą o przeniesienie macew, których duże (i bardzo ciężkie) fragmenty leżą w okolicach kilkudziesięciu metrów od pomnika i czasami służą jako stoliczek dla okolicznych pijaków.

Może, podobnie jak w przypadku synagogi, uda nam się zebrać więcej informacji niż udało się to wcześniej.

Proszę wszystkich forumowiczów o posty dotyczące cmentarzy żydowskich. Podobno były w Dąbrowie dwa. Jeden w okolicach ulicy Jaworowej - kojarzony przez większość z nas dzięki pomnikowi i lapidarium z macewami przy ulic y Ludowej. Co do drugiego, to nie spotkałem się jeszcze z pisemnym opisem lokalizacji. Niemniej temat ten jest dla mnie bardzo świeży i będę forum uzupełniał o kolejne dane.


Poniżej fragmenty macew odnalezione podczas ostatniej wizyty (pewnie nie ostatniej):

Symbol dłoni z górnej części macewy oznacza 'cohen' kapłana. Warto zwrócić uwagę, że na macewie utrzymała się w kilku miejscach jasna farba. Stela nagrobna leży w lasku, po prawej stronie pomnika; dosłownie kilkadziesiąt centymetrów obok innego fragmentu.




Druga z macew, które leżą bardzo blisko siebie, w lasku, po prawej stronie pomnika. Fragment napisu pochodzi z inskrypcji 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.




Pięknie zachowane zwieńczenie macewy. Dwie litery oznaczają skrót: 'Tutaj jest pochowany'. Półka z książkami oznacza, że pochowany został mężczyzna, wykształcony (nauczyciel, może rabin?). Skromna macewa może świadczyć, że nie była to bardzo ważna osobistość.



Na trawniku, tuż przy drodze do przedszkola, ktoś odkopał poniższy fragment. Jest to sam dół inskrypcji. Znajduje się na każdej macewie i oznacza w całości 'Niech dusza jego/jej będzie związana w węzeł życia'.



Kilkadziesiąt metrów na lewo od pomnika leży na trawie fragment macewy:



Malutki fragment wydłubany spośród odłamków szkła i asfaltu przeniosłem do lapidarium:



Mam nadzieję, że UM stanie na wysokości zadania i przeniesie znalezione elementy macew w rejon lapidarium. Tym bardziej, że pomnik i macewy są częścią trasy projektu 'Opowieści nieobecnych' Fundacji Brama Cukermana. Dostaję też sporo maili (w szczególności z Kanady, USA i Izraela) z prośbami o fotografie macew i całego rejonu z pomnikiem.



Cytując Wikipedię:

Cmentarz żydowski w Dąbrowie Górniczej

Cmentarz żydowski w Dąbrowie Górniczej – kirkut powstał w 1929[1]. Mieści się przy ulicy Jaworowej[2]. Pierwotnie posiadał ogrodzenie. Ma powierzchnię 0,5 ha[3]. W czasie II wojny światowej został zdewastowany przez hitlerowców. Znajduje się na nim 21 fragmentów uszkodzonych macew z napisami w języku hebrajskim i typową ornamentyką[4]. 19 sierpnia 1993 odsłonięto pomnik upamiętniający nekropolię. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był Zenon Chmielewski, dąbrowianin, odznaczony medalem "Sprawiedliwy wśród narodów świata".
Przypisy


↑ Burchard podaje nieznaną datę powstania cmentarza
↑ Burchard podaje adres ul. Wolska 5, zaś serwis sztetl.org.pl ul. Ludowa. Burchard ponadto podaje iż istniał kirkut przy ul. Mydlice sic!. W rzeczywistości Mydlice to nazwa dzielnicy Dąbrowy Górniczej, w której znajdują się wszystkie wyżej wymienione ulice i sam cmentarz.
↑ Burchard podaje powierzchnię 0,4 ha
↑ Burchard podaje w odniesieniu do adresu Wolska 5, że zachowało się około 150 nagrobków, zaś w odniesieniu do ul. Mydlice, że zachowały się fragmenty rozbitych nagrobków.



Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 189.

[Slyzaba]

Fotografia żydowskiego cmentarza w Dąbrowie Górniczej ze zbiorów United States Holocaust Memorial Museum z 1929 roku:

Ornate tombstone for Lifsza Grosfeld who died in childbirth in 1929

Ornate tombstone for Lifsza Grosfeld who died in childbirth in 1929.

Tamar Grosfeld (later Klein) is the daughter of Abraham and Lifsza (nee Hirszfeld) Grosfeld. She was born on September 1, 1929 in Dabrowa Gornicza, Poland. Her father, Abraham Grosfeld, who was born in 1897, was ordained as a rabbi and a teacher of rabbinic studies. At an early age he abandoned religious practice and became an ardent Zionist. He traveled to Vienna, Austria where he became an apprentice carpenter in preparation for his immigration to Palestine. In 1921 Abraham immigrated to Palestine and settled in Haifa. His fiancée Lifsza Hirszfeld joined him in 1925. When Lifsza became pregnant, she traveled back to Dabrowa Gornicza to give birth in her hometown. Tragically, she died in childbirth, and Lifsza's parents ended up caring for the infant, Tamar. In 1932, when Tamar was three years old, she traveled to Haifa, Palestine accompanied by her maternal aunt, Gucia Hirszfeld. Abraham married Gucia and their son, Dan Grosfeld was born in 1936 in Haifa,. The same year, Tamar and her aunt Lilka went to visit their family in Dabrowa. They spent four months in their hometown and returned to Haifa. All the family members who remained in Poland, perished during the Holocaust.